Araştırma: Kürtçe’nin kullanımı haneden kamusal alana doğru azalıyor
Kürt Dil Bayramı öncesi Kürtçe dilinin kullanım düzeyi ve eğitimine ilişkin çarpıcı bir araştırma raporu yayınlandı.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi; 20 Nisan-5 Mayıs 2022 tarihleri arasında “Kürtçe Anadilinin Kullanım Düzeyleri ve Eğitimi” üzerine bir anket çalışması düzenledi.
Çalışma gündelik hayatta Kürtçe anadili kullanımının yaygınlığı, eğitim hayatı içindeki durumu, Kürtçe’nin kullanımı ve geliştirilmesi önündeki engeller ile riskleri inceliyor.
Online ortamda gerçekleşen çalışmaya; Adana, Adıyaman, Ağrı, Ankara, Antalya, Batman, Bursa, Dersim, Diyarbakır, Antep, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Mardin, Mersin, Muş, Urfa, Şırnak, Van kentlerinden toplam 2638 kişi katıldı.
Çalışmanın araştırma grubunun yüzde 61’ini erkek, yüzde 38,7’sini kadın, yüzde 0,2’sini ise LGBTİ+ oluşturdu.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin düzenlediği “Kürtçe Anadilinin Kullanım Düzeyleri ve Eğitimi” anket çalışmasının sonucunu "Kürtçe Anadili ve Kullanım Düzeylerine İlişkin Araştırma Raporu" şeklinde yayınlandı.
Rapora göre, haneden sokağa ve kamusal alanlara doğru Kürtçe kullanımının azaldığı görülüyor.
Ankete katılanların büyük kısmı, anadillerinden ötürü özellikle devlet daireleri ve sağlık merkezlerinde ayrımcılığa uğradıklarını dile getiriyor.
Ankete katılanlar, Kürtçe dilinin önündeki en büyük engelin ailelerin çocukları ile anadilde konuşmamasına bağlıyor. Katılımcılar anadilin korunması ve geliştirilmesini sağlanması için Kürtçe'nin resmi dil olması, eğitim/öğretim dili olması ve anayasal güvenceye kavuşturulmasını talep ediyor.
Çalışmada ortaya çıkan diğer çarpıcı bir sonuç ise; Kürtçe seçmeli ders tercih ede ailelerin bu talebinin sadece yüzde 5,2’si devlet tarafından karşılandığı görülüyor.
Ev içinde en az konuşulan lehçe Kirmanckî/ Zazakî
Katılımcılar mensubu oldukları lehçeleri yüzde 89,4’ü Kurmancî, yüzde 10,1’i Kirmanckî/Zazakî, yüzde0,5’i ise hem Kurmancî hem de Kirmanckî/Zazakî olarak tanımladı.
Bununla birlikte hanelerinde/aile içinde katılımcıların yüzde 87,7’si Kurmancî’yi konuştuklarını, yüzde71’i Türkçe, yüzde 10,7’si Kirmanckî/Zazakî ve yüzde1,7’si Arapça dillerini kullandıklarını söylemiştir. Bu soruya çoklu yanıt alınmıştır.
Evde Kürtçe sokakta Türkçe konuşuluyor
Çalışmaya katılımcıların yüzde 54,1’i sokakta ve sosyal hayatta çoğunlukla Türkçe konuştuğunu, yüzde 44,6’sı Kurmancî, yüzde 1,2’si Kirmanckî/Zazakî ve yüzde 0,1’i Arapça konuştuğunu belirtti.
Katılımcıların yüzde 68,4’ü hane İçinde/aile de anadilini her zaman kullandığını bildirirken, yüzde22,8’i ara sıra, yüzde6,7’si nadiren konuştuğunu yüzde 2,1’i hiç konuşmadığını söylemiştir.
Çalışmada ortaya çıkan veriye göre; Haneden sokağa ve kamusal alanlara doğru Kürtçe anadilinin kullanımının azalarak sürdüğü görülüyor.
Anadilini iyi düzeyde konuşabilenlerin oranı yüzde 30
Çalışmanın diğer bir çarpıcı yanı ise; Kürtçe’yi anlama ve yazabilme oranı. Kürtçe’yi iyi düzeyde konuşanların oranı yüzde 30’larda kaldı.
Araştırma grubuna katılanların; yüzde47,6’sı anadilini çok İyi düzeyde anlayabildiğini, yüzde 24,2’si İyi düzeyde anlayabildiğini; yüzde34,3’ü anadilini çok İyi düzeyde konuşabildiğini, yüzde 30’u İyi düzeyde konuşabildiğini; yüzde 26,1’i anadilini çok İyi düzeyde okuyabildiğini, yüzde21,7’si iyi düzeyde okuyabildiğini; yüzde20,5’i anadilini çok İyi düzeyde yazabildiğini, yüzde17,7’si İyi düzeyde yazabildiğini bildirmiştir.
Kürtçe okulların olmaması
Kürtçe bilmeyenlerin büyük çoğunluğu, bunun nedenini anadilde eğitim alabileceği bir okulun olmamasına bağlıyor.
Anadilini anlamayan veya kısmen anlayabilen katılımcıların bunun nedenine verdiği yanıtlar şöyle: Yüzde31,7’si ailemde/çevremde konuşan olmadığı için, yüzde 28,6’sı anadilimi öğrenebileceğim, geliştirebileceğim bir okul ve kaynak olmadığı için, yüzde19,8’i dışlanmamam için sadece resmi dil öğretildi, yüzde13,5’i yasak olduğu için yanıtlarını veriyor.
Anadilini konuşamayan veya kesmen konuşabilen katılımcılar ise yüzde 52,8’i anadilimi öğrenebileceğim bir okul ve kaynak olmadığı için, yüzde 26,7’si ailemde konuşan olmadığı için/ ailem öğretmediği için, yüzde6,9’u yasak olduğu için, yüzde 6,7’si dışlanmamam için sadece resmi dil öğretildi yanıtlarını verdiği görülüyor.
Yaş küçüldükçe Kürtçe kullanım oranı da düşüyor
Anadilin yaş küçüldükçe daha az kullanıldığı görülüyor.
Çalışmaya katılanların yüzde72,8’i Hanelerinde 0-18 yaş grubunda çocuk bulunduğunu söylemişlerdir. Hanelerinde bulunan çocuklarla anadillerini konuşup konuşmadıklarına dair soruya ise katılımcıların yüzde67,7’si “Evet”, yüzde31,5’i “Hayır” dediği görülüyor.
Evde çocuklar ile Kürtçe konuşmayan yüzde 31,5’e nedeni sorulmuş, verilen yanıtlara göre; yüzde49,8’i çevremiz hep Türkçe konuştuğu için, yüzde 20,9’u öğretecek kadar iyi bilmediğim için, yüzde 10,9’u okul hayatında zorlanmaması için, yüzde7,6’sı anadilimi bilmediğim için demiştir.
Anadilde eğitim talep edenlerin oranı yüzde 49, sınıf açılma oranı yüzde 5
Çalışmanın diğer çarpıcı bir sonucu da anadilde eğitim talebine ilişkin. Araştırmaya katılan katılımcılara “Hanenizde Yaşayan Okul Çağındaki Çocuklar İçin Okudukları Okulda Anadillerinde Eğitim Görmeleri İçin Talepte Bulundunuz Mu?” sorusuna yüzde 50,2’si “Hayır”, yüzde 49,8’i “Evet” derken; talepte bulunanlara sonucun ne olduğu sorulmuş sadece yüzde 5,2’si talep ettiğimiz anadilde çocuklar için sınıf açıldı şeklinde yanıt veriyor.
Anadilde eğitim talebi bulunmayanlara bunun nedeni sorulduğunda; yüzde 22,3’ü Böyle bir seçmeli ders olduğunu bilmiyorduk, yüzde 19,5’i yaşayan diller kapsamında anadilimizde eğitim tercih ettiğimizde değişik gerekçelerle reddedildiği için, yüzde14,7’si bu konudaki tercihlerimiz dikkate alınmayıp okul idaresi tarafından çocuklar farklı bölümlerde eğitimlere tabi tutulduğu için, yüzde 11,7’si yaşayan diller ve lehçeler kapsamındaki seçmeli derslerin anadili öğrenimine katkı sunmadığına inandığım için ve yüzde 6,5’i çocuklar okulda ayrımcılığa maruz kalmasın diye talepte bulunmadığını bildirmiştir.
Ayrıca tüm katılımcılara “Çocukların Anadillerinde Eğitim Görmelerini İster Misiniz?” sorusu da yöneltilmiş. Soruya katılımcıların, yüzde 99,3’ü gibi ezici çoğunluk “Evet”, yüzde 0,7’si “Hayır” dediği görülüyor.
Kürtçe’nin önündeki en büyük engel ailelerin çocukları ile konuşmaması
Yine “Anadilinizin Varlığını Sürdürmesi Önünde En Büyük Tehlike Sizce Nedir?” sorusuna katılımcıların yüzde 57,2’si ailelerin çocuklarıyla Türkçe konuşması, yüzde 18,1’i anadilde eğitimin olmaması, yüzde 9’u kente göç İle anadilin unutulması, yüzde 8,5’i yasal statünün olmaması, yüzde 5,3’übaskı ve asimilasyon politikaları yanıtlarını veriyor.
“Anadilinizin Korunması ve Geliştirilmesi İçin 1.öncelik Olarak Neler Yapılmasını Önerirsiniz?” sorusuna yüzde 31,7’si eğitim/öğretim dili olmalı, yüzde 30,3’ü yasal/anayasal güvencelere kavuşmalı, yüzde 24,3’ü resmi dil olarak kabul edilmeli şeklinde yanıtlamış.
Kürtçe dilini kullananlar ayrımcılığa uğruyor
Çalışmada diğer dikkat çeken bir konu da anadilini kullanan bireylerin kamusal ve sosyal alanda uğradığı ayrımcılık.
Katılımcıların yüzde 66,3’ü devlet kurumlarında, yüzde 34,2’si iş çevresinde, yüzde 21,2’si yaşadığı kentte anadilinden ötürü çoğunlukla ayrımcılığa uğruyor.
Katılımcıların yüzde 50’si ise sağlık alanında anadilinden ötürü çoğu zaman ayrımcılığa maruz kalıyor.
