Kürdistan’da yeni hükümet için olası senaryolar

Kürdistan Bölgesi’nde milletvekili seçimleri için 18 Ekim’deki özel oylamanın ardından 20 Ekim’de genel oylama gerçekleştirildi. Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu katılım oranının yüzde 72’ye ulaştığını açıkladı.

Resmi olmayan ilk sonuçlara göre, birinci gelen Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 40 sandalye, ikinci sırada yer alan Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) de 22 sandalye ile parlamentodaki yerini korudu. 16 sandalye elde etmesi beklenen Yeni Nesil Hareketi ise üçüncü sırada yer aldı.

Kürdistan İslami Birlik Partisi'nin (Yekgirtu) 7 sandalye alması bekleniyor. Kürdistan Adalet Toplumu Partisi’nin (Komel) de 3 sandalye alacağı öngörülüyor.

Bu sonuçların ardından Kürdistan Bölgesi’nde yeni hükümetin nasıl kurulacağı ve hangi tarafların hükümette yer alacağı tartışılıyor.

Uzmanlar, Rûdaw TV’de yeni kabine için olası senaryoları ele aldı. Peyi Eğitim ve Kalkınma Vakfı Başkanı Serwer Abdulrahman, akdemisyen Prof. Dr. İbrahim Aziz, Goran Hareketi adına eski Kürdistan Parlamentosu milletvekili Evar İbrahim, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Seçim İşleri Dairesi eski başkanı Hasro Goran ve Kürdistan İslam Birlik Seçim İşleri Dairesi Başkanı Hemin İskender, Kürdistan Bölgesi’nde 10'uncu kabinesi için olası senaryoları değerlendirdi.

 KDP ve KYB’den biri tek başına hükümet kurabilir mi?

Prof. Dr. İbrahim Aziz, yeni hükümet için beş olası senaryo bulunduğunu belirterek, söz konusu senaryoları şöyle sıraladı:

“Birimcisi KDP’nin KYB olmadan diğer taraflarla hükümet kurması. İkinci senaryo KDP ve KYB’nin yeniden hükümet kurması. Üçüncü senaryo ise KYB’nin diğer taraflarla KDP olmadan hükümet kurması.”

 Yeni parlamentoda 15 sandalyeye sahip olması öngörülen Yeni Nesil’in KDP ve KYB için de belirleyici olabileceğine dikkati çeken Prof. Dr. Aziz, “Dördüncü ve beşinci senaryolar ise Yeni Nesil’in KDP veya KYB ile hükümet ortağı olması” dedi.

Prof. Dr. İbrahim Aziz, KYB, PDK ve diğer bazı siyasi partiler arasında bir hükümet kurulmasının daha güçlü bir senaryo olduğuna inandığını belirtti.

Aziz, "Çünkü KDP aralarında güven olmadan KYB ile tek başına hükümet kurma işine girişmez. İki partiden birinin çekilmesi durumunda hükümetin yıkılmaması için KDP ile KYB’nin hükümette birlikte yer alması gerekliliktir” yorumunu yaptı.

KYB’siz hükümette KDP için engeller çıkar mı?

Kürdistan Parlamentosu, 5’i Türkmen, Hristiyan ve Ermeniler için kota olmak üzere 100 sandalyeden oluşuyor. Hükümet kurulabilmesi için 50+1 sayısına ihtiyaç var. Mevcut sonuçlara göre hiç bir parti tek başına bu sayıya ulaşamıyor.

Eski milletvekili Evar İbrahim, taraflar arasındaki uzlaşmazlıklar nedeniyle yeni hükümetin bir an önce kurulmasının zor olduğuna vurgu yaptı.

İbrahim, KDP ve KYB’nin birlikte hükümet kurma olasılığının daha yüksek olduğuna dikkati çekerek, “Çünkü KDP, KYB dışında diğer partilerle hükümet kurmaya çalışırsa başarılı olamaz” görüşünü savundu.

Evar İbrahim, KDP veKYB dışında 30 sandalyeye sahip olan diğer partilerin muhalefet olarak kalması gerektiğini savundu.

Ancak KDP’li Hesro Goran, KDP’nin KYB olmadan da hükümet kurabileceğini ve bu konuda sıkıntı yaşamayacağını belirtti.

Goran, “KDP 40 sandalye kazanır. Kotalardan 3 milletvekilinin desteği, iki İslami parti Yekgirtu ve Komel ile birlikte yeni hükümeti kurabilir” dedi.

Hesro Goran da yeni kabine için uzlaşma sürecinin uzayabileceği konusunda diğer konukların görüşüne katıldığını söyledi.

En güçlü senaryo KDP ile KYB hükümeti

Komel’den Hemin İskender, geniş tabanlı bir hükümet kurulabilmesi için en az 80 sandalye gerektiğini hatırlattı.

Geniş tabanlı hükümetin görev süresi boyunca daha rahat çalışabileceğini, parlamentodan gerekli desteği rahat alabileceğine dikkati çeken İskender, “KYB yeni hükümette KDP ile yer almak istediği yönünde niyet beyanında bulunuyor” dedi.

Hemin İskender, “Bu nedenle yeni hükümetin Mam (KYB) ve Kuzen (KDP) arasında kurulması olasılığı diğer tüm senaryolardan daha çok öne çıkıyor. Seçimlerden önceki propaganda sürecinde birbirlerine karşı sert dil kullandılar ama bu konuda daha önce kendi aralarında anlaşmışlardı” yorumunu yaptı.

Yeni Nesil yeni hükümette yer alır mı?

Yeni Nesil Hareketi lideri Şaswar Abdulwahit, seçimlerden önce 50+1’i veya çoğunluğu almadan hükümette yer almayacaklarını açıklamıştı.

Hemin İskender, bu nedenle Yeni Nesil’in önümüzdeki dönemde de hükümette yer almak yerine muhalefette kalmayı tercih edeceğini söyledi.

KDP-KYB’siz hükümetin zorlukları

Peyi Eğitim ve Kalkınma Vakfı Başkanı Serwer Abdulrahman, KDP veya KYB’nin içinde yer almayacağı olası bir senaryoun zorluklarına ve olası olumsuz sonuçlarına değindi.

Abdulrahman, “Kürdistan Bölgesi’nin statüsünün korunması amaçlanıyorsa tek bir senaryo geçerlidir. O da KDP ve KYB’nin birlikte hükümet kurmaları. Aksine Kürdistan Bölgesi’nin statüsü de tehlikeye girer. Kürdistan Bölgesi iki başlı bir idareye dönüşür. Bu yüzden KDP ve KYB’den hiç biri bir diğeri olmadan hükümet kuramaz” değerlendirmesinde bulundu.

Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu seçim sonuçlarını önümüzdeki saatlerde açıklanacağını duyurdu.

Önceki dönemde 111 sandalyenin yer aldığı Kürdistan Parlamentosu’nda etnik gruplara 11 sandalye verilmişti. Ancak Irak Federal Mahkemesi tarafından etnik gruplara ayrılan sandalye 5’e düşürüldü ve toplam sandalye sayısı ise 100’e indirildş.

2018’deki seçimlerde KDP 45 sandalye elde ederken KYB 21 sandalye kazanmıştı.

Önceki dönemlerde KDP ve KYB'den sonra en çok oyu alan parti Değişim Hareketi (Goran) olmuştu. Goran 2018 yılında aldığı 12 sandalyeyi koruyamayarak büyük bir yenilgi aldı. Önceki hükümetin ortaklarından Goran’ın sandalye sayısı 1’e düştü.

2018'deki seçimlerde Yekgirtu 5 sandalye almıştı. Yekgirtu’nun bu seçimlerde 7 sandalye alması bekleniyor.

2018’de 7 sandalye alan Komel’in ise 3 sandalye alacağı öngörülüyor.

Öte yandan yeni kurulan Helwest Hareketi'nin de 3, KYB’den ayrılan Lahur Şeyh Cengi’nin kurduğu Halk Cephesi’nin de 1 sandalye alacağı öngörülüyor. /Rudaw