S-400 krizi: Trump ‘durum karmaşık’ dedi, ABD Dışişleri Bakanlığı ‘yaptırım’ sinyali verdi
Türkiye’nin Rusya’dan geçen hafta S-400’leri teslim almaya başlamasına ilişkin ilk kez konuşan ABD Başkanı Trump, durumun karmaşık olduğunu söyledi, konuşmasında yaptırım konusuna değinmedi. ABD Savunma Bakanı Vekili Esper ise “Türkiye hem S-400, hem F-35’lere sahip olamaz” derken, ABD Dışişleri Bakanlığı da “Türkiye’ye CAATSA yaptırımları kapsamındaki bütün seçenekleri değerlendiriyoruz” açıklamasında bulundu.
Türkiye’nin Rusya’dan geçen hafta S-400’leri teslim almaya başlamasına ilişkin ilk kez konuşan ABD Başkanı Trump, durumun karmaşık olduğunu söyledi, konuşmasında yaptırım konusuna değinmedi. ABD Savunma Bakanı Vekili Esper ise “Türkiye hem S-400, hem F-35’lere sahip olamaz” derken, ABD Dışişleri Bakanlığı da “Türkiye’ye CAATSA yaptırımları kapsamındaki bütün seçenekleri değerlendiriyoruz” açıklamasında bulundu.
Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemi parçalarının teslimatı 12 Temmuz Cuma günü başlamıştı.
S-400 malzemelerinin sevkiyatı devam ederken, bu kapsamda şu ana kadar on iki uçak Ankara’nın Kazan ilçesinde bulunan Mürted hava üssüne indi.
ABD Başkanı Donald Trump ise Türkiye’nin Rusya’dan S-400’leri teslim almaya başlamasına ilişkin ilk kez konuştu.
Beyaz Saray’da düzenlenen Kabine Toplantısı’nda konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Trump, daha önce Japonya’daki G20 zirvesi sırasında konuyla ilgili yaptığı açıklamalara benzer çizgide konuştu.
Sözlerine “Türkiye ile görüşüyoruz. Doğrusunu söylemek gerekirse karmaşık bir durum” diyerek başlayan ABD Başkanı, Barack Obama döneminde Türkiye’ye Patriot füzelerinin satılmaması dolayısıyla önceki yönetimi eleştirdi.
“Obama yönetimi Patriot sistemlerini satmadı. Türkiye’nin savunması için bu sistemlere ihtiyacı vardı ama hiçbir şekilde satmadılar. Türkiye almak için çok uğraştı. Bu uzun süre devam etti.
“Patriot kadar iyi olmayan ama benzer bir sistemi Rusya’dan satın almak zorunda kalacaklarını anlayınca, bir anda herkes ‘Tamam o zaman size Patriot satalım’ dedi.
“Ama Türkiye anlaşmayı imzalamış ve buradan almalarına aptalca bir şekilde izin verilmeyen füze sistemi için Rusya’ya çok para ödemişti.”
Trump, ülkesinin S-400’leri almasından dolayı Türkiye’ye F-35 savaş uçağı satmayacağını belirterek, “Türkiye 100’den fazla F-35 uçağı sipariş etti. Daha da fazlasını sipariş etmeyi planlıyor. Ama Rus yapımı bir füze sistemi olduğu için, 100’ün üzerinde uçağı almaları yasak” dedi.
ABD Başkanı Trump, “İçinde bulundukları durum çok zor. Bizim de ABD olarak içinde bırakıldığımız durum çok zor. Buna rağmen çözmeye çalışıyoruz. Neler olacağını göreceğiz fakat bu gerçekten adil değil” şeklinde konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la iyi bir ilişki içerisinde oldularını dile getiren Trump, Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına ilişkin ise bir açıklamada bulunmadı.
Esper: Türkiye hem S-400, hem F-35’lere sahip olamaz
ABD Savunma Bakan Vekili Mark Esper ise Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması konusunda, “Bizi hayal kırıklığına uğrattı” dedi.
Trump’ın Savunma Bakanlığı’na aday gösterdiği Esper, Türkiye’nin ya S-400 hava savunma sistemini ya da F-35 savaş uçaklarını alabileceğini vurgulayarak, “İkisine birden sahip olamaz” dedi.
Esper, Senato Silahlı Hizmetler Komitesi’ne verdiği ifadede, “Meslektaşıma, (Türkiye’nin) Savunma Bakanı’na, ‘Ya S-400’lere ya da F-35’lere sahip olabilirsiniz, ikisine birden sahip olamazsınız’ dedim” ifadelerini kullandı.
ABD Dışişleri Bakanlığı: Yaptırımlar konusunda seçenekleri değerlendiriyoruz
Diğer yandan ABD Dışişleri Bakanlığı da bir açıklama yaparak “Türkiye’ye CAATSA yaptırımları kapsamındaki seçenekleri değerlendiriyoruz” dedi.
Bakanlık sözcüsü Morgan Ortagus, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Bakan (Mike Pompeo) ve Başkan (Trump), ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyması (CAATSA) kapsamındaki bütün seçenekleri inceliyor. Buradan bugüne kadar yaptığımız açıklamalarda (Türkiye’nin S-400 alımının) ne gibi sonuçları olabileceğini açık bir şekilde ifade ettik.
“Bu sonuçları da bugün Başkan’ın Türkiye’nin F-35 alamayacağından söz ettiği açıklamasında gördük. Hangi yaptırım seçeneklerinin seçileceğine gelince, biz yaptırımlarla ilgili önceden bilgi vermiyoruz. Bakan, Başkanla birlikte bunun üzerinde çalışıyor.”
S-400/F-35 krizi
Türkiye ile ABD arasında uzun süredir “S-400/F-35 krizi” yaşanıyor ve Washington Ankara’dan S-400 almamasını istiyordu.
ABD’nin gerekçesi S-400’lerin NATO sistemleriyle uyumlu olmaması ve F-35 savaş uçaklarının güvenliğini olumsuz etkileyebileceği iddiası.
F-35 üretim programının ortakları arasında yer alan Türkiye’yi bu projeden çıkarmaya yönelik adım atan Washnington yönetimi, Ankara’ya yaptırım tehdidinde de bulunuyordu.
Türkiye’ye Rusya’dan S-400’leri teslim almaya başlamasından dolayı yaptırım uygulanmasında ısrarcı olan ABD Senatosu’ndan dört senatör ise yaptıkları açıklamada “Başkan Trump’ı CAATSA kapsamındaki yaptırımları yasanın gerektirdiği şekilde tam olarak uygulamaya çağırıyoruz” denildi.
Ankara ise ABD Başkanı Trump’tan muafiyet beklentisi içinde.
Hangi yaptırımlar gelebilir?
Peki, Türkiye’ye yaptırım uygulanmasını öngören ve kısa adıyla CAATSA olarak bilinen yasa ne diyor?
2 Ağustos 2017’de ABD Başkanı Trump’ın imzasıyla yürürlüğe giren “ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası” (CAATSA) İran, Kuzey Kore ve Rusya’ya uygulanan yaptırımların da dayanağı.
CAATSA, “Rusya’nın savunma ya da istihbarat sektörleriyle ya da bunlar adına çalışan kurum ve kişilerle önemli düzeyde alışverişte bulunan kişi ve kurumlara yaptırım uygulanmasını” öngörüyor.
Türkiye’ye Rusya yapımı S-400 hava savunma sistemi sebebiyle yaptırım uygulanmasını öngören madde de bu.
Trump yasa gereği CAATSA metninde listelenen 12 yaptırım kaleminden en az beşini seçmek zorunda. Bu kalemler şöyle sıralanıyor:
- Yaptırım kapsamına alınan kişi ve kurumlara ihracat-ithalat bankası desteğinin kesilmesi
- Mal ve teknoloji ihracatı ruhsatı verilmemesi
- ABD mali kuruluşlarından kredi tedarik edilmemesi
- Uluslararası mali kuruluşlardan kredi verilmemesi
- Mali kurumlara ABD Merkez Bankası ile doğrudan alışveriş yapma izni verilmemesi
- Yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumlarla ihale ya da sözleşme yapılmaması
- Döviz üzerinden işlem yapılmasının yasaklanması
- Mali kurumlar ve bankalar arasında ödeme ya da kredi transferlerinin yasaklanması
- Yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumların ABD topraklarında gayrimenkul sahibi olmasının yasaklanması
- ABD kişi ve kurumlarının yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumlardan sermaye ya da borç alışverişinin yasaklanması
- Yaptırım kapsamına alınan kişilere ABD’ye giriş yasağı
- Yaptırım kapsamına alınan kişi ve kurumlara benzer işlevi olan üst düzey görevlilere de yaptırım uygulanması
ABD Başkanı yasa gereği en fazla 180 gün boyunca yaptırımlardan muafiyet tanıyabiliyor. Muafiyet, bu sürenin sona ermesinden en fazla 15 gün öncesinde yine 180 günlüğüne yenilenebiliyor.
CAATSA Başkan’ın yaptırımlardan muafiyet tanıma kararı vermesi halinde bunu Kongre’nin değerlendirmesine sunmasını şart koşuyor.
