AİHM: Türkiye ifade özgürlüğü ihlalinden en çok mahkum olan ülke

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2018 yılı istatistiklerini AİHM Başkanı Guido Raimondi’nin katılımıyla gerçekleştirilen bir basın toplantısı ile açıkladı. Rapora göre, Türkiye 2017 yılından sonra, 2018 yılında da 40 ihlal kararıyla ifade özgürlüğünü Avrupa Konseyi üyesi ülkeler içerisinde en fazla ihlal eden ülke oldu.

AİHM, 2018 yılı içerisinde toplam 1014 karar yayımladı. 2018 yılında Mahkeme’ye 43 bin 100 başvuru yapıldı. 29 bin 300 başvuru tek yargıç tarafından kabul edilemez bulundu. Mahkeme önünde ön incelemesi yapılan başvuruların  yüzde 60’ı İç Tüzük 47’ye uyulmadığı için atıldı.

Başvurulardan 7 bin 644’ü ilgili hükümete bildirildi. Geçen sene 15 bin 595 başvuru hakkında karar verilirken, bu sene 2 bin 783 karar verildi. Bu kararlarda başvurular birleştirildiği için aslında 1014 karar verilmiş oldu. Avukat Benan Molu’nun aktardığı rapora göre AİHM’e bu yıl İç Tüzük madde 39 uyarınca 1540 geçici tedbir talepli başvuru yapıldı. Mahkeme, bu başvurulardan 143’ü hakkında geçici tedbir kararı verdi.

Mahkeme, 30 Mayıs 2017 tarihinde yayımladığı açıklama ile 22 Mayıs 2017 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 2009 yılından bu yana uyguladığı ‘öncelik’ politikasını değiştirdiğini duyurmuştu. Mahkeme’nin en önemli gördüğü ilk üç kategoriye giren başvurulara öncelik verilmesini amaçlayan değişiklik sonucu, 31 Aralık 2018 itibarıyla Mahkeme önünde öncelikli olarak incelenmeyi bekleyen başvuru sayısı, geçen yıla oranla %15 artarak 20 bin 613’e çıktı.

2017 yılında öncelikli incelenmek üzere seçilen 2 bin 555 başvuru hükümete bildirilirken, 2018 yılında bu sayı 2 bin 871’e yükseldi. Benzer şekilde, öncelikli incelenen başvuru sayısı da 2017’ye oranla  yüzde 45 arttı (2017 yılında 4 bin 594 iken 2018 yılında 6 bin 652). Bunun nedeni de Rusya, Romanya ve Macaristan’daki cezaevi koşullarıyla ilgili ve Türkiye’de güvenlik güçleri tarafından meydana gelen ölümler ile hukuka aykırı tutuklamalarla ilgili başvuru sayılarının artması.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHS) en çok ihlal eden ülkeler sıralamasında AİHS’nin en az bir maddesinin ihlal edildiği 238 karar ile Rusya birinci sırada. Rusya’yı 140 ihlal kararı ile Türkiye, 86 ihlal kararı ile Ukrayna, 71 ihlal kararıyla Romanya takip ediyor. Mahkeme önünde bekleyen davaların %20.9’u Rusya’ya, %15.1’i Romanya’ya, %12.9’u Ukrayna’ya ve %12.6’sı Türkiye’ye ait.

2018 İstatistikleri ve Türkiye

2018’de AİHM önünde Türkiye’ye karşı yapılmış toplam başvuru sayısı 7 bin 107 oldu. Türkiye 2017 yılından sonra, 2018 yılında da 40 ihlal kararıyla ifade özgürlüğünü Avrupa Konseyi üyesi ülkeler içerisinde en fazla ihlal eden ülke oldu. 2016 yılı içerisinde verilen 37 ifade özgürlüğü ihlali kararının 7’si Türkiye’den. 2015 yılı içerisinde verilen 28 ifade özgürlüğü ihlali kararının 10’u Türkiye’dendi. Türkiye ayrıca 11 ihlal kararı ile toplantı, gösteri düzenleme ve dernek kurma özgürlüğünü en fazla ihlal eden ülke oldu.

Türkiye’ye karşı verilen ve AİHS’in en az bir maddesinin ihlal edildiği 140 kararda ihlal edilen maddeler:

2. madde – yaşam hakkı: 1 ihlal

2. madde – yaşam hakkı bağlamında etkin soruşturma yükümlülüğü: 10 ihlal

3. madde – insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele yasağı: 11 ihlal (işkence yasağından ihlal yok)

3. madde – işkence, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele yasağı bağlamında etkin soruşturma yükümlülüğü: 5 ihlal

5. madde – özgürlük ve güvenlik hakkı: 29 ihlal

6. madde – adil yargılanma hakkı: 41 ihlal

6. madde – makul sürede yargılanma hakkı: 9 ihlal

8. madde – özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı: 8 ihlal

9. madde – din ve vicdan özgürlüğü: 1 ihlal

10. madde – ifade özgürlüğü: 40 ihlal

11. madde – toplantı ve örgütlenme özgürlüğü: 11 ihlal

13. madde – etkili başvuru yolu: 7 ihlal

14. madde – ayrımcılık yasağı: 3 ihlal

Ek 1 no.lu Protokol madde 1 – mülkiyet hakkı: 3 ihlal

Ek 1 no.lu Protokol madde 2 – eğitim hakkı: 0 ihlal

Ek 1 no.lu Protokol madde 3 – serbest seçim hakkı: 1 ihlal