Başkan Neçirvan Barzani'nin Tahran'daki diplomatik yolculuğunun 3 temel noktası

Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani geçtiğimiz günlerde İran'ın başkentinde bir dizi üst düzey görüşmeyi tamamladı. Başkan Barzani, 11 yıl içinde İran'a beşinci ziyaretini gerçekleştirdi ve İran'la ekonomik bağların güçlendirilmesi, ticari alışverişlerin geliştirilmesi ve bölge genelinde istikrarın desteklenmesi açısından kalıcı önemi vurgulandı.

Irak hükümetinin bu ziyarete ilişkin yapıcı değerlendirmesi, bu ziyaretin engelleri aşma ve iki taraf arasında uzun süredir devam eden sorunları çözme potansiyelinin farkında olduğunun altını çiziyor.

Sıcak tavrı ve köklü karizmasıyla Neçirvan Barzani, İranlı liderlerle önemli toplantılara Saadabad Sarayı'ndan başladı.

Gündemi arasında İran Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi ile bir toplantı ve ardından kararları Tahran'ın önemli meselelerinde bir ağırlık taşıyan İran'ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney ile görüşmeler yer aldı. Daha sonra Başkan Barzani, İran hükümetinin önemli isimleriyle görüşmelerde bulundu.

Kürdistan Bölgesi Başkanlığı Sözcüsü Dilşad Şihab, bu ziyaret sırasında Başkan Barzani'nin "Irak, Kürdistan Bölgesi ve İran İslam Cumhuriyeti arasındaki ikili ilişkilerin geliştirilmesi" konusuna odaklandığını aktardı.

Şihab, "Irak muhalefeti ve diktatörlüğe karşı mücadele döneminde" İran ile Kürt güçleri arasındaki tarihi bağları vurgulayarak, ortak tarihlerinin derinliğinin altını çizdi.

Bağdat-Tahran-Ankara üçgeni

Neçirvan Barzani'nin Tahran ziyareti, Bölge Başkanı'nın ilişkilerde yeni bir aşamayı başlattığı Bağdat'ta siyasi liderlerle yapılan kapsamlı görüşmelerden geliyor. Ziyaretin aynı zamanda Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçen ay Bağdat ve Erbil'e yaptığı "tarihi" ziyaretin ardından gerçekleşmesi dikkat çekici.

Barzani'nin Bağdat ziyareti iki gün (27-28 Nisan 2024) sürdü ve bu ziyaret sırasında üst düzey devlet yetkilileri, parti liderleri ve önde gelen siyasi isimlerle görüştü. Tartışmalarda Kürdistan Bölgesi, Irak ve daha geniş anlamda bölgeye ilişkin çeşitli konular ele alındı.

Iraklı liderler ziyaretin önemini vurguladılar ve bunu Bağdat ile Erbil arasında uzun süredir devam eden sorunların çözümünde bir atılım olarak gördüler.

Bu, Barzani'nin Nisan ayında Bağdat'a yaptığı ikinci ziyaretti. Bağdat'ta Barzani, Kürdistan Bölgesi'nin maaşları ve bütçesi, Mart 2023'ten beri durdurulan Kürdistan petrol ihracatının yeniden başlaması, Bölgede 10 Haziran'da yapılması planlanan parlamento seçimleri, Kürdistan Meclis Başkanı'nın seçimi gibi birçok önemli konuyu ele aldı. Irak Parlamentosu'nun yanı sıra Kürdistan Bölgesi'ni hedef alan saldırılar konusu da ele alındı; bunlardan en sonuncusu 27 Nisan'da Süleymaniye vilayetindeki Khor Mor gaz sahasının bombalanmasıydı.

Türkiye Cumhurbaşkanı'nın Nisan 2024'te Bağdat ve Erbil'e yaptığı ziyaret ise 13 yıl aradan sonra ilk kez gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şii el Sudani, bu ziyarette Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri arasında dörtlü mutabakat zaptı imza törenine başkanlık etti.

Erdoğan, Kürdistan Bölgesi'ne vardığında, Kürt lider Mesut Barzani ile özel bir görüşme de dahil olmak üzere Kürt yetkililerle görüştü.

İranlı siyasi analist Musaddigh Bor, Neçirvan Barzani'nin Tahran ziyaretinin İran çevrelerinde önemini ve sıcak karşılanmasını vurguladı ve bunu İran ile Kürdistan Bölgesi arasındaki sağlam ilişkilere bağladı.

Barzani'nin İran'la kişisel dostluğu, ülkeye karşı olumlu tutumu ve İran toplumuyla yakın bağı belirten Bor, Shafaq Haber Ajansı'na verdiği röportajda, "Ziyaret sırasında tartışılan önemli konular arasında ekonomik dosyanın da yer aldığını, zira İran'ın Bölgeyle iyi ticari ve ekonomik ilişkileri bulunduğunu" vurguladı.

"Bölgenin bazı bölgelerinde İran karşıtı grupların varlığından kaynaklanan güvenlik gerilimlerine rağmen Bor, hem Kürdistan Bölgesi'nin hem de federal hükümetin göreceli barış ve istikrarı koruma ve verimli ekonomik bağlara izin verme yönündeki çabalarını kabul etti."

Ayrıca Bor, "Kürdistan Bölgesi ile İran arasındaki güvenlik kaygılarının iç içe geçmiş doğasına" vurgu yaparak, "İran'ın güvenlik sorunlarını çözmek ve karşılıklı güvenlik ve istikrarı sağlamak için Bölgeyle devam eden ilişkisini" vurguladı.

İran ve Kürt kültürleri arasında ortak bir kökten kaynaklanan yakın kültürel yakınlığa dikkat çekerek kültürel konulara da değindi. "İki taraf arasındaki kültürel işbirliğinin geliştirilmesinin, muhtemelen akademik ve bilimsel işbirliğine yol açmasının müzakere masasında olduğunu" öne sürdü.

İranlı siyasi analist Saleh Zolghadr ise Neçirvan Barzani'nin herhangi bir zamanda yapacağı ziyaretin önemini vurguladı ve bunun "Tahran ile Erbil arasında istişare gerektiren bölgesel değişimlere işaret ettiğini" öne sürdü.

İran medyasının ilgisi

Neçirvan Barzani'nin Tahran ziyareti İran medyasında güçlü bir yankı uyandırdı ve geniş yer buldu ve analiz edildi.

"Mehr" ajansının raporu, Kürdistan Bölgesi Başkanı'nın rolünü vurguladı ve İran'daki ikametgahı ve Farsça yeterliliği de dahil olmak üzere ailesinin ve onların mücadelesinin tarihsel bir anlatımını sağladı.

Raporda, "Neçirvan Barzani'nin Tahran ziyaretiyle birlikte iki taraf arasındaki siyasi etkileşimin yoğunlaşmasının beklendiği" belirtildi. Ayrıca ajansın her iki halka da fayda sağlayacağını belirttiği ekonomik ilişki geliştirme potansiyeline de dikkat çekildi.

Benzer şekilde Haft-e Sobh gazetesi de Neçirvan Barzani'nin ziyaretinin yaklaşık üç yıldır süren inişli çıkışlı ilişkilerin ardından gerçekleştiğini haber verirken, Tahran'la olumlu ilişkilere dikkat çekti.

Raporda ayrıca Neçirvan Barzani'nin İran'la uzlaşmayı teşvik etmek ve ilişkileri genişletmek için inisiyatif aldığı ve angajman konusunda proaktif bir yaklaşımın sinyalini verdiği belirtildi.

Kürdistan'ın güvenliğinin sağlanmasına yönelik girişim

Siyasi analist Ahmed El Yasiri, Neçirvan Barzani'nin İran ziyaretinin altında yatan üç temel noktayı belirtti.

Birincisi, Barzani'nin "Kürdistan'ın güvenliğini koruma hedefi, özellikle de hayati altyapı ve enerji sahalarının hedeflenmesi veya İran'dan gelen doğrudan güvenlik tehditleri" ile ilgili güvenlik boyutu.

İkinci olarak Al-Yasiri, özellikle Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ziyaretinin ardından bölgedeki ticari projelerin yakınsamasına dikkat çekerek ekonomik boyuta açıklık getirdi. "Barzani, güvenlik baskılarını azaltmak için Bölgesel Hükümet ile Bağdat arasında uyum olduğu konusunda İran'a güvence vermeye çalışıyor."

Üçüncü nokta ise Al-Yasiri, Kürt partilerine ilişkin endişelere değindi. Özellikle İran-İsrail çatışmaları nedeniyle Kürdistan Bölgesi'nin İran için güvenlik kaygısı haline gelmesine ilişkin bir güvenlik endişesi bulunduğunu kaydetti.

"Barzani bu konuda İran tarafına güvence vermeyi ve Türkiye'nin müdahalesinin güvenlik ortaklığı kapsamına girmesini sağlamayı amaçlıyor. Kalkınma Yolu projesinin İran'a yönelik stratejik bir hedef olmadığını" vurguluyor.

Sonuç olarak El Yasiri, Neçirvan Barzani'nin ziyaretinin İran'ın endişelerini gidermeyi amaçladığını ve bunun yalnızca Kürdistan Bölgesi için değil, Irak'ın projeleri üzerinde de daha geniş etkileri olacağını belirtti.

Bağdat ziyareti destekliyor

Irak Başbakanı Dışişleri Danışmanı Dhia Al-Nasiri, "Irak hükümeti, başta İran olmak üzere komşu ülkelerle engellerin aşılması ve sorunların çözülmesine yönelik her türlü çabayı destekliyor" dedi.

Irak hükümetinin "Neçirvan Barzani'nin ziyaretini, özellikle İran'ın Ocak 2024'te sabotajcı olduğu iddiaları veya Mossad'la bağlantılı şüpheli tesisler bahanesiyle Erbil'i hedef almasının ardından zamanlaması dikkate alındığında olumlu karşıladığını" vurguladı.

Başkanın konuşması: Yeni bir sayfa açmak

Barzani, "İran İslam Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı, başbakan ve meclis başkanı tarafından memnuniyetle karşılandık. Toplantılar çok iyi geçti" dedi.

Başkan Neçirvan Barzani görüşmeleri hakkında "Kürdistan Bölgesi'nin İran İslam Cumhuriyeti ile ilişkileri çok önemli, tarihi ve bizi birbirimize bağlayan pek çok ortak noktamız var. İran İslam Cumhuriyeti dini lideri ile tanışmaktan onur duydum. İran, Kürdistan Bölgesi ve Irak'la sorunların çözümü konusunda diyaloğu destekliyor” ifadelerini kullandı.

"İran'la ilişkilerimizde yeni bir aşamaya girdik"

“İran'la ilişkilerimizde yeni bir aşamaya girdik ve bunu hem yakından takip etmeli, hem de korumalıyız” diyen Barzani şunları dile getirdi:

“İran ziyaretimizde mevcut sorunların çözümüne yönelik çok ciddi bir irade görüyoruz. Kürdistan Bölgesi İran'la iyi ilişkiler istiyor. Zor zamanlarda bize verdikleri tüm yardım ve desteklerden dolayı kendilerine teşekkür ettik. Elbette bu yolda bazı sorunlar var ama benim gördüğüm ve bizim için önemli olan bu sorunları çözmeye çalışmamız gerektiğidir.

Kürdistan Bölgesi, bölgede istikrar ve güvenlik unsuru olarak kalmak istemektedir. Bu, Kürdistan Bölgesi'nin değişmez politikasıdır ve bu politikaya devam edecektir."

Kürdistan Bölgesi’nin bu yıl 10 Haziran'da parlamento seçimleri yapması planlanıyor. Bu bağlamda Kürdistan Bölgesi Başkanı, seçim tarihini değiştirme yönünde henüz bir karar almadıklarını söyledi.

Kürdistan Bölgesi Başkanı açıklaması ardından basın mensuplarından gelen soruları yanıtladı.

"Benim sorumluluğum; Kürdistan Bölgesi'nin çıkarlarını korumaktır"

Bir gazetecinin Kürdistan Parlamento seçimlerinin tarihinin değiştirildiğine dair tartışmalara ilişkin sorduğu soruya  Başkan Neçirvan Barzani şu yanıtı verdi:

“Öncelikle konuyu düzelteyim. Kürdistan Bölgesi seçimlerini hiçbir toplantımızın konusu olmadı. Yani Tahran'daki toplantılarımızın konusu değildi. Şu ana kadar belirlenen seçim tarihini değiştirmedik. Kürdistan Bölgesi'nin tüm vatandaşlarına hizmet etmek için seçimleri yapmamız gerekiyor. Tüm partiler bu konuda hemfikirdir. Seçim konusu Kürdistan Bölgesi'nin daha fazla bölünmesine neden olmamalı. Herhangi bir partiyi desteklemek başkan olarak benim sorumluluğum değildir. Benim sorumluluğum; Kürdistan Bölgesi'nin çıkarlarını korumaktır. Ben Kürdistan Bölgesi'nin çıkarlarını tarafların görüşlerinden üstün görüyorum. Kürdistan Bölgesi'nin çıkarları doğrultusunda gerekli her türlü adımı atacağım. Tarihi değiştirmedim ama herkesin üzerinde mutabakata vardığı, kendisini kazanan ya da kaybeden olarak  görmediği, bir tarih olacak. Birbiri hakkında dava açmak, sen haklısın ben haklıyım gibi açıklamalara doğru değildir ve Kürdistan Bölgesi vatandaşlarının çıkarına değildir.”

"Tahran ile ilişkilerde yeni bir aşamaya girdik"

İran’ın Kürdistan Bölgesi ile Irak federal hükümeti arasındaki sorunların çözümüne ilişkin yaklaşımı konusunda gelen soruya ise Barzani, “Tahran’a yaptığımız ziyaret ve yaptığımız tüm görüşmelerin düzeyi ilişkilerimizde yeni bir aşamaya girdiğimizin göstergesidir. Bu yeni aşamaya her iki taraf olarak hassas yaklaşmalı ve korumalıyız. Sorunlarımızı daha çıkış aşamasında büyümeden, karşılıklı anlayış ve diyalog yöntemiyle çözülmeliyiz. ” şeklinde değerlendirdi.

Başkan Neçirvan Barzani, Irak Başbakanı Sudani’nin Bağdat-Erbil arasındaki sorunların çözümündeki çabası ve İran’a ziyaretindeki katkısından ötürü ayrıca teşekkür etti.  

Barzani sözlerini şöyle sürdürdü:

“İran İslam Cumhuriyetinin bu görüşmelerdeki rolü ise tarafları sorunların çözümü konusunda bir araya getirmektir. Görüştüğümüz tüm yetkililer her iki tarafın dostu olarak , Bağdat ve Erbil’in sorunlarını çözme arzusunda olduklarını vurguladı. Biz de ortak dostumuzdan sorunların çözümünde bize destek olmalarını talep ettik.“

“Kürdistan Bölgesi bölgede barışçıl bir rol üstlenmektedir”

Rûdaw muhabiri Senger Abdulrahman’ın  İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile gerçekleştirdiği görüşmesinin içeriği, Reisi’nin Irak ziyareti ardından Kürdistan Bölgesi’ne gelip gelmeyeceğine ilişkin sorusuna ise  Başkan Neçirvan Barzani şu yanıtı verdi:

“Sayın Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile çok verimli bir görüşme gerçekleştirdik. Kendisi, tüm Kürtlerin, Kürdistan Bölgesi’nin Irak ile sorunlarını barış ve diyalog içerisinde çözülmesini destekliyor. Irak ziyareti de gündeme geldi. Kürdistan Bölgesi Başkanı olarak kendisini Bağdat ziyareti ardından Erbil’i de ziyaret etmesi için resmi davet ettik.  Bu davetimize pozitif yaklaştı.”

Neçirvan Barzani, Reisi ile görüşmesinde Kürdistan Bölgesi’nin bölgede barışçıl bir rol üstlendiğini, istikrar ve güvenlik faktörü olduğunun vurguladığını belirterek, “ Konuşmamın başında da dediğim gibi İran bizim açımızda çok önemli bir komşumuz. Irak ve Kürdistan Bölgesi olarak İran ile ilişkilerimizin devamını önemsiyoruz” dedi.  

"Kürdistan Bölgesi hiçbir komşusu için tehdit unsuru olamaz" 

İran’ın Kürdistan Bölgesi’ne yönelik saldırıları konusuna ilişkin gelen soruya da yanıt veren Başkan Neçirvan Barzani şu yanıtı verdi:

“Toplantımızın gündemin bir tanesi de bu konuydu. Irak ile ortak bir güvenlik komitemizin olduğunu biliyorsunuz. Bu komitede Kürdistan Bölgesi’ni temsil eden İçişleri Bakanımız sayın Reber Ehmed, görüşmelere katılan heyetin içerisinde yer aldı ve tüm toplantılara katıldı. Tüm toplantılarda güvenlik konusunda sağlanan ilerlemelerden ötürü İçişleri Bakanımaza teşekkür ettiler. Prensipte Kürdistan Bölgesi hiçbir zaman komşuları için bir tehdit unsuru olmayacaktır ve olamaz. İran önemli bir komşumuz olduğunu yineliyorum. Her ne isimle olursa olsun Kürdistan Bölgesinde bulunan herhangi silahlı bir güç, Kürdistan topraklarını kullanarak İran topraklarında bir saldırı düzenleyip Kürdistan Bölgesine dönemez. Bunu hiçbir komşumuz için kabul etmemiz mümkün değildir. Uluslararası hukukta da bunun yeri yoktur.

Kürdistan Bölgesi de bu prensip doğrultusunda gerek komşumuz Türkiye, gerek İran, gerek Suriye ile ikili ilişkiler içerisinde olmayı sürdürecektir. Kürdistan Bölgesi uluslararası hukukun belirlediği prensiplere bağlıdır. Bu çerçevede İran’ın güvenlik endişelerini giderecek şekilde çok önemli adımlar atılmıştır. Bu sorunun köklü bir şekilde çözümüne ilişkin doğru yoldayız. Aynı şekilde ilgili taraflar da Kürdistan Bölgesi’nin hassasiyetlerini gözetlemeli, ki gözetiyorlar. Umarım bu tutumlarını sürdürürler ve bir daha İran ile Kürdüstan Bölgesi görüşmelerinde bu tür konular gündeme gelmez.”

"İran ile yeni bir mekanizma konusunda anlaşmaya vardık"

Neçirvan Barzani iki ülke arasındaki sorunların çözümü için ilişkilerin sürekliliğinin önemine vurgu yaparak, "Her türlü sorun diyalog mekanizması ile çözülür. Biz İran ile sorunlarımızın çözümünü kolaylaştıracak bir mekanizma oluşturulması üzerine prensipte anlaşmaya vardık. Bu mekanizma ticari, ekonomik ilişkilerin gelişimini, Kürdistan Bölgesi ile İran vatandaşlarının gidiş gelişini olumlu yönde etkileyecektir ” dedi.