Çin’den ‘Kürtçe açılımı’

Çin hükümeti yaklaşık 5 yıldır Kürdistan Bölgesi’nde konsolosluk açmış bulunuyor. Ni Ruchi ise bir buçuk yıldan bu yana Çin Halk Cumhuriyeti’nin Erbil Başkonsolosu olarak görev yörütüyor.

Konsolosluk’ta sadece 5 diplomatla tüm işleri yürüttüklerini dile getiren Ni Ruchi, önümüzdeki yıl Kürdistan Bölgesi vatandaşlarına vize hizmeti verebilmek için konsolosluk bünyasinde bir bölüm açmak istediklerini söyledi.

Önümüzdeki ay Erbil’deki Salahaddin Üniversitesi’nde “Çin Dili Bölümü”nün açılacağını ifade eden Ruchi ayrıca, Çin’deki en büyük üniversitelerden birinde “Kürt Dili Bölümü” açacaklarını açıkladı.

Çin’in yıllık üretim hacminin 13 trilyon dolar olduğunu dile getiren Çinli diplomat, Irak ile yıllık ticaret hacminin ise 30 milyar dolar olduğunu belirtti.

Ni Ruchi bu söyleşide Rûdaw’ın sorularını yanıtladı.

İlk olarak Çin Halk Cumhuriyeti’nin 70’inci kuruluş yıl dönümü olan 1 Ekim’den bahsedelim. Çin’in bu 70 yılda kazanımları nelerdir?

1 Ekim Çin Halk Cumhuriyeti’nin 70’inci bağımsızlık yıldönümü oluyor. Fakat Çin’in 5 bin yıllık tarihine nazaran 70 yıl çok kısa bir süre. Geride kalan 70 yılda Çin Komünist Partisi’nin öncülüğünde ve Çin halkının büyük emekleriyle birçok alanda büyük gelişmeler yaşadık. Size verilerle birkaç örnek vermek istiyorum; 70 yıl önce Çin’in iç üretim kapasitesi sadece 30 milyar dolardı. Fakat bugün bu kapasite 13 trilyon doları aşıyor. Çin’de kişi başına düşen gelir 135 kat arttı. Yani 30 dolardan 9.500 dolara yükseldi. Cin dünyanın ikinci büyük ekonomisine sahip. Dünyanın en büyük sanayi ve ticaret ülkesi konumunda. Çok büyük para rezervi ile değerli madenlere sahip. Çin’de geride kalan 70 yılda 700 milyon kişi yoksulluktan kurtuldu. Bu da demek oluyor ki Çin dünyada en çok orta sınıfa sahip ülkesi. Ayrıca Çin çok büyük bir hizmet ağına sahip. Mesela ülkede sigortalı kişi sayısı 900 milyonu buluyor. Sağlık taraması ve gözetim sistemi 1 milyar 300 milyon kişiyi kapsıyor. Yani geride kalan 70 yılda Çin çok büyük değişimler yaşadı.  

Bahsettikleriniz büyük bir değişimi içeriyor. Bu değişimin sırrı ne?

En önemli konu Çin halkına Komünist Parti’nin öncülük etmesidir. Çin Komünist Partisi halkına hizmet ediyor. Ayrıca Çin halkının da cefakar çalışmasının bir ürünüdür bu. Biz 40 yıl önce kalkınma ve reform programını hazırladık ve bu siyaset Çin’in hızla gelişmesini sağladı.

Çin’den Erbil’e gelmek istiyorum. Bir buçuk yıldan beridir Kürdistan Bölgesi’nde Çin Başkonoslosu olarak görev yapıyorsunuz. Bu süre zarfında Kürdistan’ı gezme imkanınız oldu mu?

Evet, bir buçuk yıldır buradayım. Bu süre zarfında Erbil dışında Süleymaniye ve Duhok’u ziyaret ettim. Ayrıca bazı ilgi çekici bölgeleri de gezdim. Mesela Korek Dağı kışın çok güzel bir yer. Dokan Barajı da çok güzel.

Kültürleri mukayese edersek, Kürdistan ve Çin kültürünün ortak veya benzer noktaları nelerdir?

Çin de Kürdistan Bölgesi de uygarlığın en eski beşikleridirler. Çin’in 5 bin yıllık bir uygarlık tarihi bulunuyor. Kürdistan da çok uzun bir tarihi geçmişe sahip. Kürt ve Çin halklarının birçok ortak noktası bulunuyor. Her ikisi de Asya’da ve doğu kültürüne sahip ülkeler. Her iki halk da çok samimi ve misafirperverdir. Bunun gibi sayılabilecek çok ortak özelliğimiz var.

Kalkınma ve ilerleme konusunu irdelersek eğer, Kürdistan’ın kalkınma ve ilerleme konusunda Çin’in neyini taklit etmesini önerirsiniz? Kürdistan gelişmek için ne yapmalı?

Size Çin’in 70 yıl içerisinde kaydettiği gelişmeleri anlattım. Yine 40 yıl önce uygulanmaya başlanan reform ve kalkınma siyasetini izah ettim, özellikle de ekonomik açıdan. Biz bu konularda büyük bri tecrübeye sahibiz ve bu tecrübeyi farklı alanlarda Kürdistan Bölgesi ile paylaşmaya hazırız. Kürdistan’da IŞİD savaşı sona erdi, güvenlik ve huzur sağlanmış durumda. Yeni hükümet de kuruldu ve ben savaştan sonraki dönemlerin kalkınma dönemi olduğuna inanıyorum. Savaş nedeniyle ekonomik kalkına durmuştu ve artık o da rayına oturacak. Bu süreçte Çin hükümeti şirketlerini Kürdistan’a gelmeleri ve buradaki şirketlerle işbirliği yapmaları için teşvik ediyor. 

Yakın zamanda Çin’den Kürdistan’a gelip yatırtım yapacak bildiğiniz bir şirket var mı?

Geçtiğimiz 10 yıl içerisinde birçok Çinli şirket burada çalıştı. IŞİD savaşı döneminde bile buradaydılar. Süleymaniye’de, Erbil’de fabrika ve atölyeleri var. Demir ve çimento fabrikaları gibi. Ayrıca Huawei şirketi de burada tekonolojik açıdan faal bir konumda. Ayrıca petrol konusunda buradaki çalışanları eğitmek için gelen ekiplerimiz var. burada kaldığım bir buçuk yıllık süre içerisinde elektrik, petrol ve doğal gazın yanı sıra doğa dostu enerji ile tarım sektörlerinde işbirliği yapıldı. 

Belirttiğinizden anladığım kadarıyla Kürdistan’da yatırımı arttırmayı düşünüyorsunuz. Doğru mu bu?

Evet, çünkü Çin halkı Kürdistan halkının dostudur ve biz özellikle de mali inşa konusunda Kürdistan Bölgesi ile işbirliği yapmaya hazırız. Biz Çinli şirketlere buraya gelip yerli şirketlerle çalışmaları için çağrıda bulunduk. Sanırım şu an bazı şirketler sanayi ve tarım sektörlerinde yatırım yapıyorlar.

Kürdistan’daki güvenlik durumunu yatırımlarınız açısından nasıl buluyorsunuz?

İyi bir soru; yatırım her zaman istikrarlı ve huzurlu bölgeleri tercih eder. Kürdistan Bölgesi uzun yıllar savaştan çekti. Ama nihayet savaş bitti ve güvenlik durumu çok çok iyi. Sanırım Çin halkı eskisinden daha çok buraya gelip Kürdistan halkı ile alışveriş içerisinde olacaktır.

Çin ile Irak arasındaki ticaret hacmi ne kadardır?

Irak ile çok iyi ilişki ve işbirliğine sahibiz. Sanırım Irak’ın en büyük ticari işbirliği Çin ile ve son 10 yılda durum böyle. Örneğin 2018 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 30 milyar dolardı. Ayrıca Irak, Çin ile en büyük ticaret hacmine sahip üçüncü Arap ülkesi.

Biraz da kültür ve eğitim konularına değinelim. Bu yıl Selahaddin Üniversitesi’nde Çin Dili Bölümü açılacak. Sizin bu projeye katkınız ve desteğiniz ne düzeyde?

Eve bu çok güzel bir haber. Bir yıl süren çift taraflı çabalar sonucunda Çin Konfoshiuchi Koleji ile Selahaddin Üniversitesi arasında imzalandı. Önümüzdeki ay Salahaddin Üniversitesi’nde Çin dili bölümü açılacak. Bölüm ilk olarak 20-25 öğrenci alacak. Öğrencilerin 4 yıl içerisinde Çinceyi iyice öğreneceklerini ümid ediyorum. Ayrıca Çin’in en büyük üniversitelerinden biri olan Beijing Üniversitesi’nde Kürt dili bölümü de açmayı planlıyoruz.  

Bu bahsettiğiniz sadece bir plan mı, uygulamaya geçilmiş mi?

Plan hazır ve bu konuda gerekli tartışmalar yapılmış. Önümüzdeki yıl Beijing Üniversitesi’nde Kürtçe dili bölümünün açılacağı konusunda iyimserim.

Kürdistanlı öğrencilerin eğitimini desteklemek amacıyla Çin’e götürme ve orada burs verme gibi bir projeniz var mı?

Kültürel alışveriş için yapmamız gereken çok iş var. Her yıl Kürdistan’daki üniversitelerden en az 10 öğrenciyi Çin’e davet ediyoruz. Bir hafta 10 gün süreyle kalıyorlar. Bu yıl Çin’deki üniversitelerde okuyabilmeleri için 6 öğrenciye burs verdik. Her yıl Çin’de farklı kurslar var ve bu yılın başından itibaren 60’tan fazla öğrenciyi çeşitli kurslar için gönderdik. Ayrıca burada başlattığımız kurslar vardı ve 20 öğrenci katıldı. Kürdistan Bölgesi’nde konsolosluğumuz 5 yıldır faaliyet yürütüyor ve bu süre zarfında yaklaşık 500 öğrenciye eğitim verdik. Sanırım bu Çin ile Kürdistan Bölgesi arasınd aönemli bir kültürel işbirliğinin varlığına işaret ediyor. 

Haklın ülkenize seyahat etmesi için bri takım çalışmalar içerisindesiniz, peki neden Çin’e gidecek kişilere vizeyi Kürdistan Bölgesi’nden vermiyorsunuz? Çin2e gitmek isteyenlerin Bağdat’a gitmesi gerekiyor ve zorlu işlemlerin ardından vize alabiliyorlar.

Evet bu konuda çok şikayetler var. şimdi konsolosluğumuz buradaki halka vize veremiyor. Bahsettiğim gibi, 5 yıldır burada konsolosluk açtık ama buradaki diplomatlarımızın sayısı az. Vize bölümü de açarsak daha fazla diplomat çalışana ihtiyacımız olacak. Bunun için de üstlerimize buraya daha fazla diplomat göndermeleri önerisind ebulunduk.

Diplomat getirtmek çok mu zor. Bu konuda bir engel var mı?

Bildiğiniz gibi dünya genelinde 300 büyükelçilik ve temsilciliğimiz var. Dışişleri bakanlığımızda çalışan sayısı az ve daha fazla diplomata ihtiyacımız var. Şimdi Erbil’deki konsoloslukta sadece 5 kişi çalışıyoruz.

Çin’in nüfusu 1 milyarı aşıyor. Neden daha fazla diplomat getiremiyorsunuz ki?

Konsolosluk olarak Çin’in Bağdat Büyükelçiliği’nden böyle bir talepte bulunduk. Geçen yıl Çün Büyükelçiliği 20 bin Iraklıya vize verdi ve bunların 10 bini Kürdistan Bölgesi vatandaşıydı.

Yani Kürdistan’dan vize başvurusu yapanların sayısı Irak’ınki kadar oluyor. Bu konu sizce ciddi bir çalışma gerektirmiyor mu?

Elbette, eğer her yıl 10 bin kişiye vize vereceksek daha fazla diplomatın buraya gelip bizimle çalışması lazım.

Bu konuda bana daha açık bir cevap verirseniz, ne zaman Kürdistan Bölgesi’nde vize hizmeti verebileceksiniz?

Önümüzdeki dönemde buradan Kürdistan Bölgesi vatandaşlarına vize verebilmek için elimizden geleni yapacağız.

Kürdistan’da bankacılık sistemi henüz ilk aşamasında. Bu alanın gelişmesi için ve yine Çinli yatırımcıların da daha rahat yatırım yapabilmeleri için ne yapabilirsiniz?

Bankacılık sektörü ekonomik işbirlikleri için önemli. Malesef burada hiç bir Çinli banka yok. Sanırım Çin ile Kürdistan Bölgesi bir yıl önce bu konuda işbirliği için diyaloga başladı. Eğer bankacılıkta koordine sağlanırsa bu ekonomik işbirlişğine de yansır. Biz Çinli bankaları buraya gelmeleri ve yerel bankalarla ortak sistem üzerinde çalışmaları için teşvik ediyoruz. Umarım bu konuda da bir sonuca varırız.

Irak Başbakanı Çin ile yeni ticaret anlaşması imzaladı. Kürdistan’ın bu anlaşmadaki konumu nedir?

Bu ziyaretle birlikte Çin ile Irak ilişkilerinin daha da güçleneceğine inanıyorum. Bu ziyaret kapsamınd aÇin ile ticari ve kültürel anlaşmalar imzalandı. Bu anlaşmaların Irak ve Kürdistan Bölgesi halkının çıkarına olacağını düşünüyorum.