Dr. Rahim Farzam: Türkiye ile İran'ın PKK konusunda sorunları var

Rûdaw TV’de Hêvîdar Zana'nın sunduğu "15.00" bültenine konuk olan İran Araştırmaları Merkezi’nde (İRAM) araştırmacı Dr. Rahim Farzam iran’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini değerlendirdi.

İran’da daha önce yapılan seçimlerle bugün yapılan seçim arasında bir fark görmediğini ifade eden Dr. Rahim Farzam, “Tek fark, bu seçimde reformcuların adayı Pezeşkiyan’a izin verilmiş olması olabilir. Onun dışında yine geçmiş seçimleri aratmayacak şekilde çok sayıda reformcu isim veto edildi, biliyorsunuz. Bu seçimde Laricani gibi güçlü adaylardan biri olan reformcuların muhtemek güçlü adaylarına göre çok daha düşük bir profilde olan Pezeşkiyan’a fırsat verildi reformcu cepheden. Onun dışındaki tüm adaylar muhafazakar kesimden. Pezeşkiyan’ın adaylarının onaylanmasından sonra reformcu cephe onu sahiplendi ve reformculara yakın medya organları destek verdi. Hasan Ruhani başta kendisi olmak üzere, eski Dışişleri Bakanı Cevat Zarif de desteklediler. Hatta Hatemi seçim standlarını ziyaret etti ve desteğini açıkladı” dedi.

Pezeşkiyan’ın aday gösterilmesi hakkında da konuşan Farzam, “Aslında Pezeşkiyan reformcu teşkilatının içerisinde olan bir isim değildi, ama destek verilmesinden ötürü şu an popülarite kazanmış durumda. Ancak bu yükselişin seçimleri kazanmasına yetmeyeceğini göreceğiz. Son anketler de gösteriyor ki diğer muhafazakar adaylar önde. Muhafazakarlar en az iki güçlü adayla gidiyorlar. Eğer seçim ikinci tura kalırsa, tek adayla devam edecekler ve yine bir adım önde olacaklar. Şimdi, Said Celili biliyorsunuz radikal muhafazakar olarak bilinen bir gruptan geliyor. Dolayısyla kendisi Batı’yla ilişkilere yönelik eleştirel tavrıyla tanınıyor. Batı’yla ilişkilerin temelinde ve merkezinde yer alan Nükleer anlaşma yönelik karşı tutumuyla biliniyor. Dolayısıyla Celilli kazanırsa, Batı ile ilişkilerde daha fazla tıkanıklık ve gerilim görebiliriz. Kalibaf ise daha pragmatik kimliğiyle biliniyor. Nükleer anlaşmayı canlandırmak için müzakere edeceğini söyledi. Kalibaf gelirse, Reisi dönemine benzer bir yaklaşım devam edeceğini söyleyebiliriz” diye konuştu.

Adayların seçim kampanyalarında göçmen meselesi, nükleer anlaşma ve dış politikadaki vaatlerinin bir kısmının gerçekçi olmadığını savunan Farzam, şunları söyledi:

“Reformcu Pezeşkiyan’ın seçim konuşmaları iddialı bulunabilir. Dün “Eğer ABD ile sorun yaşıyorsak doğrudan konuşalım, savaşmaktan korkmuyorsak konuşmaktan da korkmayalım” gibi bir açıklamada bulundu. Ancak önemli dış politika konuları cumhurbaşkanlığı yetkisi dışında olduğu için, kim gelirse gelsin çok büyük bir değişiklik olacağını düşünmüyorum.

"Türkiye ile İran'ın PKK konusunda çelişkileri var"

Türkiye ile İran önemli iki ülke ve pek çok alanda ilişkileri var. PKK konusu gibi önemli meselelerde çelişkileri ve sorunları var. Az önce de ifade ettiğim gibi bu konular Cumhurbaşkanının yetkisi dışındadır. Türkiye ile İran arasındaki sorunlar yapısal ve devlet politikalarıyla ilgilidir. İran ile Türkiye’nin PKK ve Suriye meselelerine bakış açıları farklı bu nedenle, cumhurbaşkanı değişse bile bu sorunların çözüleceğini sanmıyorum.

Göçmen konusu ise biraz daha farklı. İran’ın bölgesel politikası veya Suriye ve Orta Doğu’daki varlığı olsun bunlar daha major konular. Göçmen meselesi biraz daha iç politikaya yönelik bir meseledir. Kalibaf’ın İran-Afganistan arasında duvar öreceğiz önerisi var, İran içinde göçmenlerle ilgili sorunlar ve rahatsızlıklar artmaya başladı. Daha önce pek ses çıkarmayan gruplar ve muhafazakar kesim de medya aracılığıyla bu konuyu güdeme getirmeye başladılar. Bu nedenle adaylar seçim kampanyaları sırasında bu konuda vaatler verdi, bu kapsamda Kalibaf’ın söylemlerini çok daha gerçekçi buluyorum. Ancak  Pezeşkiyan’ın Avrupa Birliği ile konuşma gibi öneriler gerçekçi değil. Avrupa Birliği ile neyi konuşacaksınız. Göçmen konusunda İran ile AB’yi doğrudan ilgilendiren bir mesele yok.  Türkiye bu mesele hakkında AB ile görüşmeleri var çünkü Türkiye’den sonra Avrupa sınırı geliyor. Dolayısyla bu meseleleri konuşacaksa eğer Türkiye ile konuşabilir. Bu nedenle Avrupa ile konuşacağız ve Avrupa’dan fon alacağız gibi yaklaşımlar gerçekçi değil.”

Seçime katılım oranının yüzde 60’ı geçmesi halinde Pezeşkiyan’ın kazanma şansının artacağını belirten Dr. Rahim Farzam, “Son anketlere göre seçim ikinci tura kalacak gibi görünüyor. Muhafazakarlar tek adayla gittiklerinde şansları daha yüksek. Katılım oranı yüzde 60’lara çıkarsa, Pezeşkiyan’ın şansı artar. İran’da 61 milyon seçmen var geçen seçimlerde katılım oranı yüzde 48 ile 50 arasındaydı. İbrahim Reisi’de 17 milyon oyla seçilmişti. Şimdi burada kaba bir hesap yaptığımızda yüzde 50’lik bir oran 30 milyona denk geliyor yani muhafazakarların 17 milyon oyu var. Dolayısyla eğer katılım yüzde 50 civarında kalırsa muhafazakar adayın kazanma ihtimali yüksek. Ancak katılım yüzde 60’lara yaklaşırsa, Pezeşkiyan’ın ciddi bir şansı olacağını düşünüyorum” değerlendirmesine bulundu.

İran'da 14'üncü Dönem Cumhurbaşkanlığı Seçimleri

İran'da 14'üncü Dönem Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde oy verme süreci devam ederken başkent Tahran'daki seçim merkezlerinde yoğunluk gözleniyor.

Yerel saatle 08.00'de başlayan ve uzatılmaması halinde 18.00’de sona erecek oy verme süreci 62 milyon seçmen için kurulan 59 binden fazla merkezde kurulan sandıklarda devam ediyor.

Seçimlerde reformist aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarışıyor.

Muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, "muhafazakar kanatta birliği sağlamak için" seçime saatler kala adaylıktan çekildi.

Adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50+1 oy alması gerekiyor.

İlk turda yüzde 50+1'in üzerine çıkan aday olmaması halinde en fazla oyu alan 2 aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz'da yapılacak ikinci turda kazanan isim ülkenin 9. Cumhurbaşkanı olacak.

Seçim sonuçlarına dair ilk verilerin gece yarısı yayınlanması ve kesin sonuçların ise yarın öğleden önce açıklanması bekleniyor.

Tahran'ın en büyük seçim merkezlerinden İrşad Hüseyniyesi ve diğer seçim noktalarında yoğun katılım gözleniyor.

Oy kullanmak için İrşad Hüseyniyesi'ne gelen eski Meclis Başkan Yardımcısı Ali Mutahhari, değerlendirmelerde bulundu.

Seçimlerin tüm ülkelerde halkın ülkedeki siyasi sisteme ve yönetime destek göstergesi olduğunu belirten Mutahhari, "İran'da da seçimlere katılım oranı, halkın İslam Cumhuriyeti'ne desteğine işaret etmektedir." dedi.

Bu sayede İran'ın dünyadaki konumunun daha etkili olacağını ifade eden Mutahhari, "Bu durum, İran'ın ekonomik ve siyasi sorunlarının çözümü için kesinlikle etkili olacaktır. Bu açıdan ben halka seçimlere kesinlikle katılmalarını tavsiye ediyorum." diye konuştu.

"Gelişmiş, özgür, bağımsız ve demokratik İran için oy verdim"

Mütercim olduğunu belirten Mahnaz Caferiye, "Gelişmiş, özgür, bağımsız ve demokratik İran için oy verdim. İran'ın sorunlarının ortadan kaldırılması ve dünya ile barış için. İran, inzivadan çıkmak istiyor." dedi. Caferiye, Filistin'in yalnız kalmaması için oy verdiğini belirtti.

İletişim teknolojileri mühendisi Merziye Bolbolvend ise İran'ın kalkınması ve ilerlemesi için sandığa geldiğini söyleyerek, "Katılım bugün çok iyi, bu da halkın birliğini ortaya koyuyor. Farklı görüşlere sahip olsak da birbirimizin yanındayız" dedi.

Ailesiyle birlikte sandığa gelen Muhammed Kazım Muhammedi de "Yüksek katılım yalnızca İran için. Halkın yaşamı, doğru kararlar ve siyasete bağlı. Elbette doğru bir seçim süreci geçirmeliyiz ancak bizim katılımımız etkili ve olumlu olacaktır" değerlendirmesinde bulundu.

İran'da cumhurbaşkanı seçimi için oy verme süresi uzatıldı

Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde saat 18.00'de sona ermesi öngörülen oy verme süresi saat 20.00'ye kadar uzatıldı.

İran resmi ajansı IRNA'ya göre, İçişleri Bakanlığı Seçim Kurulu Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, oy verme süresine ilişkin açıklamada bulundu.

İslami, yerel saatle 08.00'de başlayan ve 18.00'de sona ermesi öngörülen oy verme süresinin Seçim Kurulu Merkezi'nin kararıyla saat 20.00'ye kadar uzatıldığını belirtti.

Oy vermek isteyen seçmenlerin seçim merkezlerindeki varlığının devam etmesi durumunda Seçim Kurulu Merkezi ihtiyaca göre yeniden süreyi uzatabilir.

İran seçim kanunlarına göre, oy verme işlemi için sürenin uzatılması gece 24.00'e kadar devam edebilir ancak bu saatten sonra süre yeniden uzatılamaz.

İran'da 62 milyon seçmen için 59 binden fazla merkezde kurulan sandıklarda oy verme işlemi devam ediyor.