Irak, 33 yıl sonra nükleer enerji projesine geri dönüyor

Irak ilk olarak 68 yıl önce nükleer programa yöneldi. İlk tesisi ABD tarafından sağlandı ve daha sonra Fransa’nın yardımıyla iki reaktör daha inşa edildi.

Tesisler, Irak’ın ana nükleer araştırma sahası olan Bağdat’ın güneyindeki Tuveysa bölgesinde bulunuyordu.

Tesislerde biri (Osirak Nükleer Tesisi), İsrail’in 7 Haziran 1981’de düzenlediği hava saldırısında, diğer ikisi ise Irak’ın 1990’da Kuveyt’i işgal etmesinin ardından çıkan 1991 Körfez savaşında ABD savaş uçakları tarafından yok edildi.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, 18 Mart günü Irak'ın barışçıl bir nükleer program geliştirmesine katkı sağlamak amacıyla Bağdat'a bir ziyaret gerçekleştirdi.

Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani ile bir araya gelen Grossi, aynı zamanda Irak Atom Enerjisi Komisyonu Başkanı olan Irak Yüksek Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Bakanı Naim el-Aboudi ile de görüştü.

Görüşmede, Irak’ın nükleer faaliyetlerini barışçıl amaçlarla uygulama kararlılığına vurgu yapıldı.

Aboudi, görüşmenin ardından yaptığı açıklamada, "Irak'ta barışçıl amaçlarla bir nükleer reaktör inşa etmek dahil çeşitli projeler ele alındı" dedi.

Grossi de, Iraklı uzmanlardan oluşan bir heyetin birkaç gün içinde UAEA'nın Viyana'daki merkezini ziyaret edeceğini ve "Irak'ın barışçıl nükleer programı için bir yol haritası belirlemek" üzere görüşmelerde bulunacağını söyledi.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) direktörü 2003 yılından bu yana ilk kez Irak'ı ziyaret etmiş oldu.

Rûdaw Porcast’e konuk olan Irak Yüksek Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Bakanlığı sözcüsü Dr. Haydar Aboud, Grossi’nin ziyareti sırasında Irak'taki uzman kurumlarla işbirliği için "açık bir çizgi" belirlediğini söyledi.

Aboud, "UAEA Başkanının Irak'la işbirliğinde yeni bir sayfa açılması konusunda söyledikleri önemli mesajlar içeriyor. Irak'ın barışçıl amaçlarla nükleer enerjiye yatırım yapma hakkına sahip olduğu yönünde uluslararası bir mesaj bu” dedi.

Irak'ın nükleer programa geri dönüşü yönündeki ilk adımı, 2016 yılında Atom Enerjisi Komisyonu Yasası'nın parlamentodan geçmesiyle başladı.

Yasaya göre, nükleer enerjinin barışçıl veya sivil kullanımını, radyoaktif atıkların işlenmesi, yönetimi ve depolanmasına ilişkin tüm süreçleri güvence altına almak üzere Atom Enerjisi Komisyonu adı ile bir organ oluşturulmaı kararlaştırıldı.

Haydar Abud, Yüksek Öğrenim ve Bilimsel Araştırmaler Bakanlığı'ndan bir heyetin, Irak'ın nükleer programını yeniden canlandırmaya yönelik yol haritasının ayrıntılarını görüşmek üzere yakın gelecekte UAEA’yı ziyaret edeceğini söyledi.

Öte yandan Grossi de, Sudani’yi 21-22 Mart tarihlerinde Brüksel’de düzenlenecek Nükleer Enerji Zirvesi’ne davet etmişti.

Bilimsel araştırmaların yanı sıra nükleer santral kurulumu yoluyla da elektrik üretmek isteyen Irak, özellikle yaz aylarında günlük 34.000 megavat elektriğe ihtiyaç duyuyor ancak şu anda günlük 24.000 megavat elektrik üretebiliyor.

Sözcü Haydar Aboud, Irak'ın üniversite öğrencilerinin araştırmalarına hizmet edecek sıfır nükleer enerji santrali inşa etmek istediğini ve tesisin hammaddelerinin ithal edileceğini söyledi.

Zip olarak da adlandırılan sıfır enerjili nükleer enerji santrali, bilimsel araştırma ve sınırlı elektrik üretimi amacıyla laboratuvarlara kurulan küçük bir nükleer enerji santralidir.

Irak’ın ilk enerji projesi 1956 yılında Irak monarşisi döneminde, ABD Atom Enerjisi Komisyonu'nun Irak'a bilimsel araştırmalar için 5 megawatt elektrik üretme kapasitesine sahip ilk nükleer enerji reaktörünü vermesi ile hayata geçti.

Irak'ın nükleer programının denetleyicisi ve kurucusu ise Şii asıllı fizik profesörü Muhammed Kaşif Gata adında bir bilim insanıydı. 1919'da Necef'in önde gelen ailelerinden birinde doğan Gata, Amerika Birleşik Devletleri'nde eğitim gördü.