İran'da 'Kitlesel İdam' endişesi: 1988 bir daha yaşanır mı?

İran ve Doğu Kürdistan’da (Rojhilat) geçtiğimiz Cuma günü benzine yapılan yüzde 300’lük zamdan sonra başlayan eylemler devam ediyor. Eylemler başladıktan bir gün sonra 31 eyalette küçük ve büyük 1100 dolayında merkeze yayıldı.

İran rejimi, eylemlerin hem içeride yayılmasını engellemek hem de uluslararası kamuoyuna yansımasının önüne geçmek için Cumartesi akşam saatlerinden itibaren ülke genelinde interneti kesti.

Rejimin internet bağlantısını koparmasına rağmen, birçok medya mecrasında güvenlik güçlerinin saldırıları sonucu yaşanan ölümlere ilişkin bilançolar yer aldı.

Yüzlerce ölü var

Çarşamba günü Prag’da yayın yapan Radyo Ferda’ya göre göstericilere karşı gerçek mermi kullanılması sonucu Huzistan eyaletinde 58 kişi öldürüldü. Ölümlerin en fazla yaşandığı kent Huzistan olurken, Doğu Kürdistan (Rojhilat) 39 kişinin ölümüyle ikinci sırada yer aldı.

Son bir haftada yaşanan çatışmalar ve güvenlik güçlerinin saldırılarında Rojhilat’ın Kirmaşan bölgesinde 23, Sine eyaletinde 11, Urmiye eyaletinde 5 kişi hayatını kaybetti. Ölümlerin yaşadığı diğer eyaletlerin Fars, İsfahan, Kerman, Tahran, Elburz ve Azerbaycan (Tebriz) olduğu bildirildi. Toplamda en az 128 kişinin hayatını kaybettiği belirtiliyor. Uluslararası Af Örgütü de 100’ü aşkın kişinin öldüğünü belirtmişti.

Halkın Mücahitleri adlı örgütün kaynakları ise en az 251 kişinin hayatını kaybettiği, 3 bin 700 kişinin yaralandığı ve 7 bin kişinin gözaltına alındığını belirtti. Aynı kaynaklar, ölen eylemcilerden 85’inin isim listesini de yayınladı.

İran rejimi, eylemlere “düşman komplosu” diyerek eylemcilere yönelik “zaferini” ilan etse de gösteriler ve internet kesintileri devam ediyor. Bununla birlikte Fars haber ajansına göre İranlı yetkililer, bazı bölgelerde internete sınırlı erişim getirildiğini duyurdu.

İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi Hürmüzgan, Kirmaşan, Arak, Meşhed, Kum, Tebriz, Hemedan, Buşehr ve Tahran’ın bazı semtlerinde sadece ADSL ev internet hatlarının açık olduğunu belirtti. İnternet hatlarının sınırlı erişime sağlandığı belirtilen bu bölgelerde sosyal ağ olarak sadece WhatsApp ve Instagram kullanma zorunluluğu getirildi. Telefon hatlarının ise erişime kapalı olduğu öğrenildi. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin sözcüsü Ali Rabii, İran’ın güvenliği konusundaki endişeler giderilene kadar kesintilerin süreceğini açıkladı.

1988 Benzetmesi

İranlı yetkililerin sık sık tehditlerde bulunması, eylemlere karşı daha sert bir yönelim olacağına da işaret ediyor. İran Stratejik Araştırma Merkezi Başkanı ve Irak Cumhurbaşkanı danışmanı Hüsameddin Aşna, sosyal medya hesabında yayınladığı bir mesajda, son bir haftada İran’da yaşananları, İran-Irak savaşından sonra Halkın Mücahitleri’nin başlattığı ve İran’da birçok yeri ele geçirdikleri Furuği Cavidan operasyonuna benzetti.

İran-Irak savaşının ardından Halkın Mücahitleri’nin başlattığı Furugi Aşna operasyonuna karşılık İran rejimi tarafından Mersad hareketi başlatılmıştı. Bu hareketin başlatılması ile İran’da Halkın mücahitleri ayaklanması tamamen bastırıldıktan sonra cadı avı başlatılmış ve yaygın idamlar gerçekleşmişti. Halkın Mücahitleri kaynaklarına göre 1988 yılında cezaevlerindeki 30 bin üye ve militan yargısız ve keyfi bir şekilde infaz edildi.

Danışman Hüsameddin Aşna, “Furuği Cavidane 2” operasyonu başlattıklarını düşünenlerin “Mirsad 2” operasyonu ile karşı karşıya kaldıklarını belirterek, ikinci bir toplu idam furyasının başlatılacağı işaretlerini verdi.

Cumhurbaşkanı danışmanı, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamalarla yeni bir idam dalgasının başlayacağı işaretlerini vermesini, İran Dini Lideri Seyid Ali Hamaney’e bağlı Keyhan gazetesi Salı günkü manşetiyle doğruladı.

Hamaney’e bağlı Keyhan gazetesi, “İran İslam Cumhuriyeti Mahkemeleri başkanlarının benzin isyanına öncülük eden kişilere idam cezası vererek infazlarını gerçekleştirmek için hazırlıklar yapıyor” şeklinde attığı manşet ile Aşna’nın işaret ettiği idam dalgasının başlayacağını doğruladı.