Kürt kadını ve Kürt Kadınının Basın Tarihi

Kadınlar, basın aracıyla kendilerini ifade etmiş, sorunlarını dile getirmiş, talep ve eylemlerini kamuoyuyla paylaşmışlardır. İktidar üzerinde etkileyici olmaya, kadın sorunu bağlamında iktidarı etkilemeye çalışmış, sorunlar karşısında da toplumsal duyarlılık geliştirmeye çabalamışlardır. Basın, Kürt kadını açısından hem sorunun teorize edildiği bir zemin hem de sorunun çözümü yönünde geliştirilen taleplerin inşa zemini olmuştur. Hareketin güçlenip kurumsallaşmasına basamak teşkil eden basın, Kürt kadınının da görünür olduğu bir alandır.

Bu alan, dönemlerin özgürlük ortamından etkilenerek zaman zaman serpilip güçlenmiş, zaman zaman baskı ve sindirme politikalarından nasibini alarak sönmüşse de son yüzyılın en işlevsel kadın mücadele alanı olmuştur. Kürt kadın hareketinin basın öncüllerinin ilk izleri Türk basınında gözlense de gelinen noktada Kürt kadın basını, teorisine sahip ve kendi mücadele alanlarını oluşturmuş özgül ağırlığı olan bir özne haline dönüşmüştür. Kendi taleplerini, kendi kimliğini merkezinden formüle eden Kürt kadını, kendine ait basın mecralarını oluşturmuş, ulusal ve cinsel kimliğinin kesişim noktalarını başarıyla keşfetmiştir. Bunda basının, sözü, teoriye çeviren gücü tartışmasızdır.

Kürt kadınlarının ilk kalemi: Kadınlar Dünyası

Kadınlar Dünyası, Kürt kadınlarının kalem oynattıkları ilk sahne olmuştur. Derginin, yayın politikasının merkezine, dil, din, mezhep, etnik köken ayrımı gözetmeden kadın sorununu alması, Kürt kadınlarını bu dergide yazmaya yönlendirmiştir. 1913 yılında çıkan dergi 1921 yılına kadar yayın hayatını sürdürmüş, Osmanlı tarihinin ilk feminist dergisi olarak kabul edilmiştir. Meziyet Bedirxan, Fexriye Bedirxan, Mes'adet Bedirxan, Fato Nalî, bu gazetede makale yazan Kürt kadınlarıdır.

1932-1950 arası, Kürt kadınlarının Kürt basınında yazar ve yönetici olarak sahne aldıkları yıllardır. Örneğin Rewşen Bedirxan, Hawar'da Sorumlu Yazı İşleri Müdürlüğü görevinin yanı sıra, köşe yazarlığı yapmıştır. Kürt şairi Pîremêrd'in kızı Rahmexan ise babasının ölümünün ardından 1950 yılında Jîn dergisinin imtiyaz sahipliğini üstlenmiştir. Yapılan çeşitli araştırmalara göre 1950-2016 yılları arasında Kürdistan'ın dört parçasında ve diasporada kadınların çıkardığı 103 dergi ve gazete yer almıştır. Bu sayının daha da fazla olma olasılığı da vardır.

Bu özgün Kürt Kadın dergileri dışında Kürt kadınları bir çok ulusal dergi ve gazetede de makaleler yayınlamış, görevler üstlenmiştir

Yıllara göre çıkan Kürt Kadın Dergileri

1950'li yıllarda 3 yayın
1970'li yıllarda 1 yayın
1980'li yıllarda 6 yayın
1990-1999 yılları arasında 47 yayın
2000-2009 Yılları Arası 38 Yayın
2010-2016 Yılları Arası 23 Yayın

Tüm Kadın Dergi ve Gazetelerinin isimleri

Afretî Azad
Afret
Huner
Dengî Jinanî Kurdistan
Karwanî Afret
Afretî Kurd
Xanzad
Dengî Afret
Kadınların Kurtuluşu
Jina Kurd
Tewar
Yekbûn
Jiyan
Sêber
Jinî Emro
Dengî Afretan
Mehabad
Peyamî Xuşkan
Jina Serbilind
Jîn
Dengê Jinên Kurdistanê
Jinê Rabe
Yeksanî
Ji bo Rizgariya Jinan
New Day
Jin
Zîna Nû
Arjîn
Tiruske
Tewar-Javîn
Sinûr
Spêde / Spêdey Nwê
Dengî Jinan
Bêdarî Xuşkan
Ronahî
Roza
Dengê/Dengêk
Jujin
Çarşêw
Îlaf
Nîwey le Yadkiraw
Zîlan
Jiyanewe
Ayinde
Jiyanî Azad
Mîşkat
Mafî Afret
Bangeşey Rastî
Yaşamda Özgür Kadın
Nivar
Jin û Jiyar
Xanimî Ku
Jin û Jiyan
Lawêj/Awêze
Dengî Xaniman
Dengê Jiyan
Reha
"8 Mars”
Nwêkar
Rasan
Pêge
Ronahî
Rêwan
Şawuşka
Dengê Jinan
Dengê Jiyan
Roşnayî
Jinan
Tanrıça Zîlan
Jin û Jiyan Nû
Xatûzîn
Îştar
Behare Zen
VAKAD Bülten
Berbang
Baran
Tiruske
Mor Kalem
Hêlîn
Rasan
Berew 8'î Mars
Jîn
Newaya Jin
Dayik
Komarî Roj
Seday Wê
Wê
Hêviya Jinê
Rengê Hêviya Jinê
Rojnamegerî
Aga
Gulcar
Na!
Dengê Hêviya Jinê
Kiçan
Warvîn
Minî Jin
Bo To
Leyla Qasim-Leyla Zana
Jinî Kurd
Jin
Mafî Jin
Azadiya Hêviya Jinê
Beybûna Hêviya Jinê
Zînê
Hîro
Şikar
Rodoz
Rewşen
Raperî
Truskey Hîwa
Silava
Asoya Jinê
Binevş
KJA
Jin
Tevna YPJ'ê
Jineolojî

Bas Gazetesi