Ortadoğu uzmanı Henry Barkey: Türkiye 'dostlar alışverişte görsün misali' davranabilir
ABD'deki Lehigh Üniversitesi'nden Orta Doğu uzmanı Prof. Henri Barkey Bağdat Hükümeti ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin (KBY) işbirliği yapmak zorunda olduğunu, ABD ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi ilişkilerinin referandumdan sonra değişeceğini düşünmediğini söyledi. Barkey, Türkiye'nin yaptırımlarının da etkili olmayacağını savundu.
PeyamaKurd'un sorularını yanıtlayan (22 Eylül 2017) Barkey "Aksine KBY’nin bu kararı hayata geçirmesini zorlaştırmak için Bağdat'ın uzlaşmacı bir tavır takınması daha uygun olur" diye konuştu.
Prof Barkey'e yöneltilen sorular ve yanıtları şöyle:
Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin bu Pazar düzenlenmeyi planladığı referanduma Bağdat Yönetimi'nin tavrı net. Irak Başbakanı Haydar el İbadi " 'her tür' referandumu, ne zaman yapılırsa yapılsın reddedeceklerini" söylüyor. Mesud Barzani ise "100 yıl boyunca 'ortak ve kardeş gibi yaşayalım' dedik ancak siz kabul etmediniz. O zaman gelin komşu gibi yaşamak için vedalaşalım" diyor. Sizce referandumun ardından Bağdat ve Erbil komşu gibi yaşayabilir mi?
Kürdistan Bölgesel Yönetimi ve Irak birlikte yaşamak ve işbirliği yapmak zorunda. Başka seçenekleri yok. Bu aşamada referandum Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin söylediği gibi kesin bir ayrılık değil. (aslında bu herşeyden daha çok Mesud Barzani'nin iç politikadaki meşruiyeti ile ilgili) Bu nedenle referandumun ilk şoku geçtikten sonra iki taraf işbirliği yapmak zorunda kalacak. Referandumdan ayrılık yönünde oy çıkacağını farzedersek, Kürtleri kışkırtmak ve böylelikle bu süreci hızlandırmak Bağdat'ın çıkarına değil. Aksine KBY’nin bu kararı hayata geçirmesini zorlaştırmak için Bağdat'ın uzlaşmacı bir tavır takınması daha uygun olur.
“Dengeleri Kürtler değil komşular bozar”
Referanduma yaklaşırken Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne komşu ülkeler de tepkilerini daha da sertleştirdi. Sizce referandumdan "evet" oyu çıkması halinde bölgede dengeler nasıl değişir?
Dengelerin bozulmasının sorumluluğu Kürtlerde değil, komşu ülkelerin atacağı adımlardadır. Burada bilemedigimiz bir şey varsa, söylenenlerle perde gerisinde konuşulanların farklı olup olmadığıdır. Herkes sert çıkışlar yapabilir, ama kapalı kapılar ardında da başka bir söylem geliştirebilir. Örneğin İran perde arkasında Irak Kürtlerini kendi tarafına çekmek için farklı şeyler söyleyebilir. Şimdilik bunların ne olduğunu bilemiyoruz. Kürtler referandumu güçlü oldukları için değil, zor durumda oldukları için yapıyorlar. Bölgesel güçler de tepkilerini bu gerçeği dikkate alarak göstermeli.
Türkiye 'dostlar alışverişte görsün misali' hareket edebilir"
Referandumun ardından Türkiye ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki ilişkiler nasıl gelişir? Türkiye yaptırımları gündeme getirdi, uygular mı?
Türkiye bazı yaptırımlar uygulayacağını açıklayacaktır. Hükümetin halka bu kadar çok şey söyledikten sonra bunu yapmaması olmaz. Bu yaptırımların etkili olup olmayacağını göreceğiz. Hükümet yaptırımların, özellikle etkisiz olmasını sağlayacak bir yol izleyebilir. Dostlar alışverişte görsün misali. Buna rağmen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan çok sert açıklamalar yaptı. Erdoğan, güçlü olduğunu göstermek isteyebilir. Barzani'yi cezalandırmaya çalışırsa kendisine karşı sempati duyan Kürtleri uzaklaştırır ve PKK'li olmayan Kürtleri daha milliyetçi bir konuma iter. Ben yaptırımların etkili olacağından şüpheliyim.
Referandumdan evet oyu çıkarsa Türkiye Kürtleri bu süreçten nasıl etkilenir?
Evet oyunun Türkiye'deki Kürtler için çok fazla bir anlamı olacağını sanmıyorum. Çünkü Barzani'ye çok sempati duymuyorlar. Türkiye Barzani'ye karşı aşırı önlemlere başvurursa Kürtler o zaman "Türkiye'nin en iyi Kürt dostları bile Ankara'dan karşılık göremiyorsa biz niçin boşuna çaba harcayalım" diye düşünebilir. Bir başka ifadeyle bu durum, radikalleşme sürecini hızlandırır. Her şey Türkiye'nin tepkisinin ne kadar sert olacağına bağlı. Ancak Türkiye ve İran'ın, kendi kaderleri üzerinde söz hakkı bulması, genel olarak Kürtleri öfkelendirir.
“ABD ve müttefikleri daha akılcı olabilirdi”
ABD daha önceleri Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne referandumu ertelemesini önerirken, referanduma günler kala iptal çağrısında bulundu. ABD'nin tavrındaki bu değişim nasıl okunmalı?
Çok emin değilim ama muhtemelen erteleme çağrısına yanıt alamayan ABD, tavrını sertleştirmeye karar verdi. Çünkü aynı zamanda Türkiye'ye bu referanduma karşı çıktığını göstermek istiyor.
ABD, Iraklı Kürtlerin en iyi müttefiğiydi. Sizce ABD ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi ilişkileri referandumun ardından nasıl gelişir?
Bence bir değişiklik olmayacak.
Erbil ve Bağdat Yönetimi arasında müzakereler hala sürüyor. Sizce referandum 25 Eylül'de yapılacak mı, yoksa bir son dakika değişikliği olabilir mi?
ABD ve müttefikleri daha akılcı davransalardı bu durum önlenebilirdi. Barzani'nin bu referandumla meşruiyetini güçlendirmek istediği bir sır değil. Bu yüzden hem referandumun ertelenmesini sağlayacak, hem de Barzani'nin elini güçlendirecek bir formülle gelebilirlerdi.
