Suriye'de ganimet paylaşımı: İran'a Lazkiye, Rusya'ya Tartus limanı

Rus kaynakları, Rusya Başbakan Yardımcısı ve Rusya-Suriye Hükümetlerarası Komisyonu Eş Başkanı Yuriy Borisov’un Şam rejimi Başkanı Beşşar Esed ile bir araya geldiğini ve ikili arasında gerçekleşen görüşmelerde ticari ve ekonomik işbirliğinin ele alındığını aktardılar. Ayrıca kaynaklar, Esed ve Başbakan Yardımcısı Yuriy Borisov’un gerek idari gerekse de yaptırımlardan kaynaklı tüm engellerin aşılması için uygulanabilecek pratik mekanizmalar hususunda konuştuklarını kaydettiler.

Rus haber ajansı Tass'a göre Borisov, Suriye’deki Tartus limanının ticari taşımacılık amacıyla kullanılması üzerine 49 yıl süreyle kiralanması konusunda yakın zamanda bir anlaşma imzalanacağını söyledi. Rus parlamentosu, 2017'de Suriye'deki Rusya'nın varlığını pekiştirmek ve oradaki hava ve deniz üslerinde kalıcı bir askeri varlığın önünü açmak için Şam’la yapılan bir anlaşmayı onaylamıştı.

Borisov, Rusya’nın limanın kiralanması konusunda anlaşma sağladığını, imzaların önümüzdeki hafta atılacağını belirtti. Borisov, açıklamasının devamında, “Bu konuda çok iyi bir ilerleme sağladık, önümüzdeki hafta içinde kontratın imzalanacağını ve Tartus limanının Rus iş dünyası tarafından işletilmek üzere devredileceğini umuyoruz” ifadelerini kullandı.

Tartus'taki Rus deniz üssü, Akdeniz'deki tek Rus varlığıdır

Suriye resmi basın organları, birkaç gün önce, mevcut yakıt sıkıntısının benzin istasyonlarında uzun araç kuyruklarının oluşmasına sebep olduğunu aktardılar ve bu durumun, yakıt ithalatında yaşanan zorluklardan ve İran’ın ülkeye sağladığı kredi limitinin durdurulmasından kaynaklandığına dikkat çektiler. Resmi ajansların aktardığına göre, Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim yaptığı açıklamada, Suriye’nin her zaman İran ile koordineli bir şekilde hareket ettiğini söyledi.  

Öte yandan Tartus limanının kiralanması haberi, ülkedeki benzin sıkıntısından dolayı ülkedeki hareketin felç olması nedeniyle iki haftadır daha önce benzeri görülmemiş bir ekonomik sıkıntı yaşayan Suriyeliler arasında genel bir hoşnutsuzluk yarattı.

Beşşar Esed'in kuzeni Dureyd Esed, Facebook hesabı üzerinden yaptığı bir paylaşımda, “Lazkiye limanı İran'a, Tartus limanı ise Rusya'ya verildi. Biz Suriyelilere de Cebele’deki balıkçılık limanı kaldı” ifadelerini kullandı.

Tartus’taki yerel kaynaklar, limanda çalışan işçilerin, Rusya'nın Tartus limanını kiralama niyeti olduğu haberiyle birlikte akıbetlerinin ne olacağı hususunda endişeye kapıldıklarını aktardı.

Suriye resmi haber ajansı SANA, yalnızca iki ülke arasındaki ekonomik işbirliği ufuklarının genişletildiğine işaret etmekle yetindi. Esed’in Yuriy Borisov ile bir araya geldiğini kaydeden ajans, ikilinin gerek idari gerekse de yaptırımlardan kaynaklı tüm engellerin aşılması için uygulanabilecek pratik mekanizmalar hususunda görüş alışverişinde bulunduklarını kaydetti.

Rusya Aralık 2017'de Suriye'nin Tartus kentindeki askeri tesisinin kalıcı bir üsse dönüştürülmesine ve 49 yıl süreyle kullanılmasına olanak sağlayan anlaşmayı imzalamıştı.

Rusya ve İran Suriye'deki nüfuzlarını genişletmek için yarışıyorlar

Rusya’nın Tartus limanını kiralama niyetini açıklaması, Suriye rejiminin Ekim 2018’de Lazkiye limanını İran’a kiralamasının ardından geldi. Devlet Başkanı Beşşar Esed’in Şubat ayında Tahran'a gerçekleştirdiği habersiz ziyaretinde, İranlı mevkidaşı Ruhani ile İran'ın ticari Lazkiye limanını yönetmesine izin veren bir anlaşma imzalamıştı. Bu durum, Hmeymim askeri havaalanını ve Lazkiye kırsalının çevresindeki köyleri askeri üssü için bir karargah ve tüm Suriye kıyıları üzerindeki kontrolünü artıracak bir merkez olarak kullanan Rusya’yı kızdırdı.

Rusya, Türkiye, Irak, Lübnan ve Suriye’deki petrol sahalarını araştırmak ve Ortadoğu aracılığıyla Avrupa’ya bir kara köprüsü kurarak Avrupa’daki en büyük gaz tedarikçisi olarak rolünü güçlendirmek ve nüfuzunu genişletmek istiyor.

Rus tarafı, geçtiğimiz iki yıl boyunca kendiyle olan ticaret hacmini iki katına çıkaran Lübnan’la da yakından ilgileniyor. Aynı zamanda Rusya, Suriye sınırına 30 kilometre ve Tartus limanına ise 60 kilometre mesafede bulunan Trablus limanındaki petrol depolama tesisine de gözünü dikmiş durumda. Böylece petrol türevlerinin Suriye'ye girmesi sağlanabilir ve Suriye'ye uygulanan yaptırımların üstesinden gelinebilir.

Şam'daki kaynaklar, Tartus limanının Rusya’ya kiralanmasının etki ve kontrol alanlarının net bir şekilde paylaşılacağı anlamına geldiğini, İran’ın ve Rusya’nın bölgedeki gaz boru hatlarını genişletmek için ülke topraklarının kullanımında birtakım çıkarlarının bulunduğunu, İran, Irak ve Suriye'yi birbirine bağlayan demiryolu projesinin İran tarafından tamamlanmak istendiğini ve Rus ve İran tarafları arasındaki anlaşmazlıkların bu projeleri paylaşma paylarına ilişkin bir rekabetten kaynaklandığını belirttiler.

Basın organları, İran kuvvetleri ile Rus kuvvetleri arasında bir dizi bölgede toprak elde etmekten kaynaklı rekabetten dolayı bazı çatışmaların yaşandığını aktardılar. SANA tarafından yapılan alışılmadık bir açıklamada, Suriyeli bir askeri kaynağın gelen bu bilgileri reddettiği kaydedildi. Askeri kaynak tarafından yapılan açıklamada, Deyr-i Zor ve Halep’te Rus ve İran kuvvetleri arasında çıkan çatışmalarla ilgili olarak yazılanların ve medya tarafından aktarılan bilgilerin hiçbirinin gerçek olmadığını bildirdi.

Askeri kaynağın bu açıklaması, ‘İran Devrim Muhafızları güçlerinin cuma günü Deyr-i Zor kırsalındaki Meyadin şehrinde bir Rus askeri polis konvoyunu durdurduğu ve yaşanan çatışmalarda Devrim Muhafızları’nın iki unsurunun öldüğü, Rus askeri polisinden ise 4 unsurun yaralandığı haberine’ cevap olarak geldi. Bir diğer haberde ise Rus kuvvetlerinin Devrim Muhafızları’ndan havaalanını tahliye etmeleri çağrısında bulunmasının ardından, İran ve Rus tarafları arasında benzer çatışmalar yaşandığı kaydedilmişti.

Rejim yanlısı gazeteler, limanın kiralanması eleştiren kimseleri cahil olarak nitelendirdiler ve bu adımın, ülkedeki ekonomik savaşla yüzleşme bağlamında alındığını kaydettiler. Böylece ekonomik ablukanın bir sonucu olarak yarı yarıya felç olan limanın canlanacağını dile getiren gazeteler, hiç kimse tarafından engellenmeksizin Rusya'nın tüm yiyecek ve petrolün ülkeye girebileceğini belirttiler. Ayrıca söz konusu gazeteler, Tartus limanının Rusya’ya kiralanmasının limandaki yozlaşmış yerel personele son vereceği değerlendirmesine bulundular.

Rejime yakınlığı ile bilinen el-Vatan Gazetesi, birkaç gün önce, ‘petrol hakkında benzeri görülmemiş bir açıklama’ başlığı altında bir haber yayınladı. Haberde ABD Hazine Bakanlığı’nın 25 Mart tarihinde petrol sektörüyle ilgili Suriye’ye ilişkin son yaptırımları yayınladığı ve bu yaptırımların 2016'dan bu yana Suriye'ye gönderilen tüm gemileri içereceği yer aldı.

Suriye'nin halihazırda günlük olarak en az 4.5 milyon litre benzine, 6 milyon litre dizel yakıta, 7 bin ton akaryakıta ve 1200 ton gaza ihtiyacı var.

Öte yandan Moskova, yeni bir anayasanın hazırlanması ve ihtilafı sona erdirmenin bir yolu olarak seçimlerin yapılması konusundaki müzakereler de dahil olmak üzere siyasi bir süreç için bastırırken Esed, Türkiye tarafından desteklenen muhaliflerin bu sürece katılım olasılığını düşürdü.

Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından cuma akşamı geç saatlerde yapılan açıklamada, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in Rusya'nın Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin ve Rusya Savunma Bakanlığı'ndan bir dizi yetkiliyle bir araya geldiği bildirildi. Bakanlık, yetkililerin Esed ile anayasa komitesinin oluşumu konusunu tartıştıklarını açıkladı.

Suriyeli muhalifler geçtiğimiz yıl Rusya’nın Soçi kentinde düzenlenen barış konferansının ardından Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde anayasanın yeniden yazılması sürecine katılmayı kabul etmişlerdi.  Ancak, resmi Suriye medyası bundan söz etmedi.

SANA haber ajansının bildirdiğine göre toplantılar sırasında, Suriye ve müttefikleri Rusya ve İran’ın yanı sıra silahlı muhalif gruplara destek sağlayan Türkiye’nin de katılacağı Kazakistan’da gerçekleştirilecek bir sonraki müzakereler üzerinde duruldu.