Şengal’deki toplu mezarlar neden açılmıyor?
Kürdistan Bölgesi ile Irak arasında yaşanan sorun ve çelişkiler nedeniyle Şengal’deki bazı toplu mezarlar hâlâ açılmış değil.
Toplu mezarların açılmasını, öldürülen yakınlarının kimliklerinin netleştirilmesini isteyen Ezidiler, toplu mezarlar dosyasının siyasi bir soruna dönüşmesinden şikayetçi.
2014 Ağustos’unda IŞİD örgütü tarafından işgal edilen Şengal bölgesi, 2015 yılının sonunda Peşmerge Güçleri tarafından kurtarılmıştı.
ABD’nin siyasi analiz dergisi Foreign Policy, güvenlik kaynaklarına dayandırdığı haberinde, şimdiye kadar 30’dan fazla toplu mezarın tespit edildiğini belirtiyor. Kürdistan Bölgesi Hükümeti yetkilileri, bu mezarlarda bin 500’e yakın cenazenin bulunduğunu tahmin ediyor.
“Siyasi oyunların bir parçası haline geldik”
Foreign Policy'nin konuştuğu 31 yaşında, ailesinin kemikleri otların ve toprağın altında yatan Hesim, “Kim ailemin kemiklerini üsulune uygun defnedecek bilmiyorum. Siyasi oyunların bir parçası haline geldik. Ölülerimize bile saygı duymuyorlar’’ diyor.
Bağdat ve Erbil arasındaki sorunlar nedeniyle toplu mezarların açılması konusunun kimin sorumluluğunda olacağı bir soruna dönüşmüş durumda.
Lahey Uluslararası Kayıplar Komisyonu (ICMP) Irak Masası yöneticisi Fevaz Abbas, “Bağdat ile Erbil arasındaki sorunun çözümünü beklersek, daha çok kemik kaybolacak” ifadelerini kullanıyor.
ICMP, dünyadaki tüm kayıpların yerlerinin tespit edilmesi için hükümetlere yardım ediyor. Söz konusu komisyon bir süredir Irak’ta faal olarak çalışıyor.
ICMP komisyonun Şengal’deki çalışması, toplu mezarların çevresini tel örgülerle çevreledikten sonra bir tabelaya “Uyarı: Toplu mezar” ibaresi yazmakla sınırlı.
Erbil, toplu mezarların açılmasını Bağdat’tan yürütülmesini istemiyor
Kürdistan Bölgesi Enfal ve Şehitler Bakanlığı Genel Divan Başkanı Berevan Hamdi, Foreign Policy dergisine şunları söylemiş:
“Toplu mezarların açılmasının Bağdat’tan yürütülmesini istemiyoruz. O eskidendi. Şengal bizim bölgemiz. Bu yüzden toplu mezarların açılmasının sorumluluğunu biz üstleneceğiz.”
Foreign Policy dergisinin raporuna göre, toplu mezarların açılmasınnın gecikmesi bazı yasal sorunları da beraberinde getiriyor. Çünkü mezarların sayısı, öldürülen kişilerin kimlik bilgileri ve öldürülme biçimleri gibi bilgiler, “jenosit” olarak tanınması için gerekli.
Fewaz Abbas bir yıldır hükümetin bu dosyayı onaylamasını beklediklerini söylüyor.
Öte yandan uluslararası alanda da sorunlar yaşanıyor. Irak devleti, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (ICC) üyesi değil. Irak Anayasası’nda jenosit, savaş ve insanlık suçları ile ilgili hiçbir tanımlama yer almıyor. Bundan dolayı insan hakları örgütleri, Erbil ve Bağdat’tan, uluslararası örgütlerin toplu mezarları açmaya başlamasından önce, IŞİD’in şiddetine ilişkin yasal düzenlemeler yapmalarını istiyor.
“Mezarların açılması Bağdat ve Erbil için sembolik”
Foreign Policy dergisinin raporuna göre, Erbil ve Bağdat hükümetleri için mezarların açılması sembolik bir önem taşıyor. Dergiye göre, hangi hükümet toplu mezarların açılması kararını verirse, o hükümet bölgenin sahibi olduğunu göstermiş olacağı anlamı taşıyor.
Irak Anayasası toplu mezarların açılması kanununun 6’ıncı maddesine göre, Irak İnsan Hakları Bakanlığı’nın toplu mezarların olduğu bölgede aralarında bir savcının da yer aldığı bir komisyon kurması gerekiyor. Komisyonda yer alacak savcının isminin belirlenmesi, Erbil ile Bağdat arasında ciddi bir çelişkiye dönüşmüş durumda.
