Suriyeli lider: Kürt kardeşlerim, izin verin Kürt olmayanlar sizi savunsun (!)

Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi'nde Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının ikinci turu, Şam heyetinin tavrı ve şartları nedeniyle bir kez daha tıkanmış durumda.

BM’nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen başkanlığında 25 Kasım’da gerçekleştirilen oturumda Şam heyeti, “Türkiye’nin Rojava’ya yönelik saldırılarının kınanması, Suriye toprakları içerisinde terörizmle mücadele edilmesi, Suriye’ye yönelik yaptırımların kaldırılması ve buna karşı ortak tavır sergilenmesi” gibi 3 temel maddenin kabul edilmesi şartını koştu. Sözkonusu önerile, muhalifler tarafından kabul görmeyince 15 kişilik Şam heyeti toplantıları terk etti.

Suriye hükümeti ile muhalifler arasındaki bri diğer çelişki ise anayasa konusu. Suriye hükümeti 2012’de yazılan anayasanın temel alınmasını istiyor. Ancak muhalifler yeni bir anayasa yazılmasını şart koşuyor.

Muhaliflerin oluşturduğu Müzakere Yüksek Konseyi Sözcüsü ve Anayasa Komitesi üyesi Yahya el Aridi, Suriye Anayasa Komitesi çalışmaları ve yeni anayasada Kürtler için düşünülen haklar konusunda Rûdaw’ın sorularını yanıtladı.

Suriye Anayasası yazım çalışmaları hangi aşamada?

Son toplantıda Anayasa Komitesi üyeleri görüşlerini dile getirdi. 150 kişilik komitede yer alan tüm üyelerin görüşleri alınmasa da görüşler hukuki, siyasi ve anayasal konular şeklinde üç sınıfa ayrıştırıldı. Görüşmelerin ikinci tutu başlarsa eğer bu konular ele alınacak. Ancak rejim temsilcileri 2012’de yazdıkları anayasanın esas alınmasını istiyor. Muhalefet olarak bi de yeni bir anayasa yazılmasından yanayız.

2012 anayasasının yeniden genişletilerek yazılması önerisini kabul eder misiniz?

2012 anayasası Suriye için uygun bir anayasa değil. Bu anayasa yeniden trajedilerin yaşanmasına zemin sunuyor. Çünkü bu anayasanın bazı maddeleri iktidarı yeniden tek elde topluyor. Mesela devlet başkanı yasama, yürütme ve yargı organlarının tümünü hükmü altında bulunduruyor. Kuvvetler ayrılığı ilkesi bizim açımızdan çok önemli ve bu yüzden yeni bir anayasaya ihtiyacımız vardır.

Muhalefet olarak siz nasıl bir Suriye istiyorsunuz?

Biz Suriye’nin bütün Suriyelilerin olmasını savunuyoruz. Suriye’nin değerleri herşeyin üzerindedir. Biz yeni bir anayasanın yazılması için Cenevre’ye geldik, fakat başkaları mevcut iktidarın çıkarlarını koruma amaçlı orada bulunuyor. Bu da diktatörlüğün, baskının sürmesini ve ülkenin bu halde kalmasını savunduklarını gösteriyor. Biz 9 yıldır yaşanan felaketin tekrarlanmaması gerektiğine inanıyoruz. 

Kürt, Türkmen, Hristiyan, Çerkez ve diğer bileşenler Araplarla aynı haklara sahip olmak istiyorlar. Devletin isminin Suriye Arap Cumhuriyeti olmasını kabul etmiyorlar, çünkü bu isim altında kendilerine haksızlık ve zulüm yapıldığına inanıyorlar. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Dediğim gibi, biz Suriye’nin bütün Suriyelilerin olmasını savunuyoruz. Tüm bileşenler, Arabı, Kürt’ü, Asuri-Süryanisi ve diğer tüm etnik ve dini inançları yasalar karşısında eşit olmalı. Bizce insan herşeyin üzerinde olmalı. Biz Kürtlere yapılan haksızlığın farkındayız ve geçmişte onlara çok büyük haksızlık yapıldığını biliyoruz. Bir daha Kürtlerin böyle bir haksızlığa maruz kalmaması gerektiğini vurguluyoruz. İsim için de, Arap Cumhuriyeti, Suriye Cumhuriyeti veya başka bir ismin yazılması konusunu görüşmelerde ele alacağız. Bu konuda henüz herhangi bri anlaşma veya karar bulunmuyor.

Komitede yanlızca iki Kürt temsilci bulunuyor. Sizce bu haksızlık değil mi?

Anayasa Komitesi’nde Kürt kardeşlerimiz var. 45 kişilik daraltılmış komitede de yer alıyorlar. Ayrıca Suriye rejimi yetei içerisinde de yer alıyorlar. Sorun sayı ile alakalı değil, eşit yurttaşlık haklarıyla alakalıdır. Belirttiğim gibi, Kürtlere yapılan haksızlığı gözönünde bulunduruyoruz ve bu bizim için temel meselelerden biri. Suriye müzakere heyetinin görüşmelerinin büyük çoğunda bu konu ele alınmıştır.

Fakat Kürtlere sorduğumuzda Suriye muhalefetinin kendilerine büyük haksızlık yapıldığını savuyorlar. Genişletilmiş komitede iki, daraltılmış olanında ise bir üyeleri bulunuyor. 45 üye içerisinde yalnızca 1 üye tek başına hangi hakkı savunabilir ki? Yine komite belirleme mekanizması neye göre oluyor, anlaşmalara göre mi seçimle mi oluyor?

50 kişilik müzakere heyetimizde yer alan Kürt kardeşlerimizden isteğim şu; bırakın Kürt olmayan üyelerimiz Kürtleri savunsun. Kürt olmayanlar Kürtlerin haklarının Kürt davasının savunucusu olsun. Suriye değişik halklar, inançlar ve renkler mozaiğidir. Hepsinin temsilcileri yer alırsa komite çok kalabalık olur. Konu seçimle alakalı değil. Suriye’nin durumu seçim yapılabilmesi için uygun da değildir. 

Suriye’nin BM Daimi Temsicisi Beşar Caferi, Anayasa Komitesi’ne dışarıdan müdahale edildiğini savunuyor. Bu doğru mu?

Doğrusu Beşar Caferi cevap verilmeyi hake den biri değil. Suriye Anayasa Komitesi’ne dışarıdan herhangi bir müdahale sözkonusu değil. Müzakere ve diyalog Suriyelilerin kendi arasında yürüyor. Sayın Geir Pedersen BM temsilcisi olarak toplantılara katılıyor. Rejim ve muhalefet heyetleri başkanları da sırayla oturumlara başkanlık ediyor. Bir müdahale olmuşsa da komitelerin kurulması ile ilgili olmuştur. Çünkü biliyorsunuz Suriye sorunu artık sadece Suriye’nin kendisi ile alakalı değil. Suriye’de faklı işgal güçleri bulunuyor. Rusya her yerde, İranlı milisler Suriye rejiminin talebi üzerine ülkede bulunuyor.  Ayrıca ABD, Türkiye ve farklı taraflar da bulunuyor. Sorun uluslararası bir sorun haline gelmiş fakat biz elimizden geldiğince bunu Anayasa Komiteswi çalışmalarına yansıtmamaya ve Suriye’ye layık bir anayasa hazırlamaya çalışıyoruz.

Komite, Suriye sorununa siyasi bir çözüm bulabilir mi?

Bildiğiniz gibi komitenin görevi Suriye sorununa siyasi bir çözüm bulmak değil. Siyasi çözüm için uluslararası kararlar var, BM’nin 2254 sayılı kararı var. Anayasa ise yazıldıktan sonra halkın onayına yani referanduma sunulmalıdır. Referandum için de uygun bir zemin yaratılmalı ki vatandaşlar özgürce oy kullanabilsin. Suriye’nin olağan haline dönebilmesi için siyasi bir geçiş sürecine ihtiyaç var. Uluslararası kararlara göre başkanlık ve parlamento seçimleri yapılmalı ki bu olmadan Suriye’dde siyasi çözüm olmaz. Anayasa Komitesi sadece Suriye sorununa çözüm bulmak için atılan adımlardan birini teşkil ediyor. 

Yani Suriye hükümeti heyeti ile bir sonuca varabileceğinize inanıyor musunuz?

Biz kendi açımızdan tartışmalara ciddiyet ve samimiyetle katılıyoruz. Fakat karşımızdakiler başka konulara yani açık şekilde rejimin iktidarda kalmasına önem veriyor olabilir. Bu da Suriye için bir çözüm değil. 

Suriye Anayasası’nda Kürtler’in hakkı ne olacak?

Kürtler hiçbir ayrım olmadan Suriye’nin eşit vatandaşları olacak.