Federal Mahkeme'nin görüşeceği Kürdistan Bölgesi seçim yasasında neler var?

Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) geçtiğimiz Mayıs ayında Kürdistan Bölgesi’nin seçim yasasındaki 5 maddeye itiraz ederek Irak Yüksek Federal Mahkemesi’nde davacı oldu.

KYB seçim yasasındaki 1,9,15,22 ve 36’ıncı maddelerin Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu maddelerde değişim yapılmasını istiyor.

KYB’nin itiraz ettiği maddeler şunlar:

1’nci Madde: Kürdistan Parlamentosu 111 üyeden oluşmaktadır.

9’üncü Madde: Irak Kürdistan Bölgesi’nin tamamı bir seçim bölgesidir.

15’inci Madde: Kürdistan Bölgesi’nde seçmenlerin kaydını seçim merkezlerince hazırlanacaktır, sıralama alfabetik olacaktır.

22’nci Madde: Kürdistan Bölgesi'ndeki her siyasi oluşum, Kürdistan düzeyinde en az %30'u kadınların yer aldığı bir aday listesi sunma hakkına sahiptir.

36’ncı Madde:

Bir: Keldanilere, Asurlular ve Süryanilere 5 sandalye ayrılacak; Söz konusu bileşenlerden aday olacaklar kendi aralarında yarışacak.

İki: Türkmenlere 5 sandalye ayrılacak, bu bileşenlerden aday olacaklar kendi aralarında yarışacak.

Üç: Ermenilere 1 sandalye ayrılacak, bu listeden aday olacaklar kendi aralarında yarışacak.

KYB'nin itiraz gerekçesi

KYB, bileşenlere tahsis edilen 11 sandalyenin bazı siyasi kesimlerce kullanıldığını gerekçe ederek 2 Mayıs 2023’te Irak Yüksek Federal Mahkemesi’ne başvuruda bulundu.

Federal Mahkemesi de KYB’nin bu şikayeti üzerine iki defa toplanmış ancak karar her seferinde ertelenmişti. Dün 3 Aralık itibariyle mahkemenin karar vermesi bekleniyordu ancak “daha fazla bilgi edineceği” gerekçesiyle bir sonraki oturum 27 Aralığa ertelendi.

Rûdaw’a konuşan Kürdistan Parlamentosu Hukuk Danışmanı Waid Mızuri, "Federal Mahkeme şikayete ilişkin nihai kararını 27 Aralık’a erteledi” dedi.

Mahkeme acele karar vermiyor

Rûdaw’ın edindiği bilgilere göre, kota sandalyeleriyle ilgili bir öneri projenin mahkemenin eline ulaştı, bu nedenle karar vermekte mahkeme aceleci davranmak istemiyor. İlerleyen günlerde mahkeme heyetinin bileşenlerle de bu konuyu görüşmesi bekleniyor.

25 Şubat 2024 tarihinde yapılacak olan seçimlerden önce 111 üyeli Kürdistan Parlamentosu parlamentosunda kotalara ayrılan 11 sandalyenin bölgeler üzerine dağılımı ve seçim yasası konusu Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) tarafından Irak Federal Yüksek Mahkemesi’ne taşındı.

Federal Mahkeme, her iki madde hakkındaki kararını 27 Aralık 2023 tarihine ertelerken Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu’nun yüksek mahkemeye sunulmak üzere Teknik İşlerden Sorumlu Seçim Dairesi Başkanlığı’na gönderdiği 30 Kasım 2023 tarihli “Kürdistan Parlamentosu'ndaki sandalyelere ve bileşenlerin sandalyelerine ilişkin analiz” önerisi ortaya çıktı.

Seçim Komisyonun önerisi ne?

Rûdaw’ın ulaştığı öneri metninde, Seçim Komisyonu, Kürdistan Bölgesi'nin birden fazla seçim bölgesine sahip olduğu dikkate alarak, parlamento seçimlerinde sandalyelerin bölgelere dağılımı hakkında görüş ve önerile şu şekilde sıralıyor:

“1-  Komisyon yalnızca biyometrik sisteme kayıtlı seçmenlerin ve ilgili meclis ve il seçimlerinde yer alacak biyometrik karta sahip seçmenlerin veri tabanlarını esas alıyor.

2 - 2018 yılında değiştirilen 12 Sayılı Irak Parlamentosu ve İl Meclisleri Seçimi Kanunu'na göre Irak vilayetlerindeki her il bir seçim bölgesine bölünerek sandalye sayısı nüfusa göre belirlendi.

Irak Parlamentosunda 320 sandalyenin Kürdistan Bölgesi’ndeki vilayetler üzerindeki dağılımı şu şekilde:

- Süleymaniye 18 sandalye

- Erbil 15 sandalye

- Duhok 11 sandalye

Kürdistan Bölgesi'ndeki sandalye sayısı 44 olup illere göre oranları ise şöyle:

- Süleymaniye yüzde 41

- Erbil yüzde 34

- Duhok yüzden 25

 Yukarıda belirlenen oranlar dikkate alındığında iller Kürdistan Parlamentosu'ndaki 100 sandalyenin dağılımı şu şekildedir:

- Süleymaniye 41 sandalye

- Erbil 34 sandalye

- Duhok 25 sandalye

Buna göre, Kürdistan Parlamentosu Seçim Yasasında bileşenlere ayrılan 11 sandalyenin dağılımı ise şu şekildedir:

- Keldan, Süryan ve Aşuriler: 5 sandalye

- Türkmenler: 5 sandalye

- Ermeniler: 1 sandalye

 Kotalara ayrılan 11 sandalyenin iller basındaki dağılımı ise şu şekildedir:

- Süleymaniye: Bileşenler için 4 sandalye (Keldani, Süryani ve Aşuriler 2, Türkmenler 2 sandalye)

- Erbil: Bileşenler için 4 sandalye (Keldani, Süryani ve Aşuriler 2, Türkmenler 2 sandalye)

- Duhok: Bileşenler için 3 sandalye (Keldani, Süryani ve Aşurilere 1, Türkmenlere 1 ve Ermenilere 1 sandalye)

Irak Federal Mahkemesi 30 Mayıs 2023’te verdiği bir kararla yasal süresi biten Kürdistan Parlamentosunun çalışma süresinin uzatılmasını Anayasaya aykırı bularak parlamentoda oy çokluğuyla verilen kararın geçersiz olduğu hükmünü verdi. Mahkeme 6 Kasım 22’den sonra çıkarılan bütün yasa ve kararların iptaline karar verdi. Söz konusu süre zarfında Kürdistan Parlamentosunda 6 yasa ile Seçim komisyonun çalışmalarına başlaması için verilen güvenoyu kararı bulunuyordu.

Geçtiğimiz yıl 6 Kasımda görev süresinin tamamlayan Kürdistan Parlamentosu’nun görev süresi 9 Ekim 2022’de yapılan oylamayla 31 Aralık 2023’e kadar uzatılmıştı.

Kürdistan Bölgesi Başkanlığı Sözcüsü Dilşad Şahap, 3 Ağustos 2023’te yaptığı açıklamada, parlamento seçimlerinin 25 Şubat 2024’te yapılacağını duyurmuştu. /Rudaw