Rusya'dan Şam'a 'Fırat'ın doğusu' mesajı

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Suriye rejim lideri Beşşar Esad ile Şam’da yaptığı görüştü. Hem zamanlama hem de düzeyi itibariyle sürpriz olan bu ziyaret bazı soru işaretlerini de beraberinde getirdi. Suriye hava sahasında Şoygu’nun uçağının güvenliğini Rus Hava Kuvvetleri’ne ait Su-35C uçakları sağlaması dikkati çekti. Bu gelişme, Şam dahil ABD ve İsrail’e verilen ilk mesajdı.

Moskova’nın ifadesiyle ‘iş ziyareti’ kapsamında Suriye’ye uçakların koruması altında girmesi Şoygu’nun, daha alt düzeyli bir yetkilinin taşıması uygun olmayan önemli görüş ve mesajları iletmek için Şam’ı ziyaret ettiğini gösteriyor. Rusya Savunma Bakanlığı’nın görüşme sonrası yaptığı açıklamaya göre, Şoygu ve Esad, İdlib’deki ateşkes ile Suriye’nin kuzeydoğusundaki durumu ve Rusya-Türkiye arasında varılan uygulama mekanizmalarını ele aldı.

Suriye’den doğrudan sorumlu olan Şoygu’nun Kremlin’den ‘önemli mesaj’ taşıdığının en önemli göstergesi, Rusya-Türkiye arasındaki anlaşmaların ihlal edilmesine veya tehlikeye atılmasına izin verilmemesidir.

Moskova, özellikle gelişmelerin istikrar yönünde seyrettiği bir ortamda Türk tarafıyla kurduğu ortak çalışma mekanizmasının ‘provokasyonlardan’ zarar görmesini istemiyor. Moskova, Ankara’ya yönelik söylemlerinde son günlerde daha ılımlı mesajlar veriyor. Nitekim Rus medyasında Türklere karşı yürütülen sert kampanyaların hafiflediğini gözlemlemek mümkün. Hatta bunun da ötesinde artık suçlu taraf olarak sadece Rusya-Türkiye anlaşmasına zarar vermeye çalışan “Türkiye’nin kontrolünde olmayan radikal çete oluşumlarını” işaret ediyor.

Uzmanlar, Türkiye’nin, provokasyonların devam etmesi halinde söz konusu ‘radikal çete oluşumlarına’ karşı daha sert bir tutum izleme sorumluluğu aldığını, buna karşılık Moskova’nın Suriye rejimini savunma sorumluluğunu üstlendiğini belirtiyor.

Ancak Şarku’l Avsat’a değerlendirmelerde bulunan uzmanların neredeyse tamamı, Şoygu’nun söz konusu sürpriz ve acele ziyaretini yalnızca rejimi savunma hedefi doğrultusunda gerçekleştirmediği noktasında hemfikir. Nitekim uzmanlar, eğer amaç bu olsaydı Şoygu’nun ziyareti yerine daha alt düzeyli bir heyet gönderme veya iletişim kanalları üzerinden istenilen mesajı iletme seçeneğine başvurulabileceğini ifade ediyor.

Moskova ve Ankara'nın Kürtler Konusundaki Endişesi

Ziyarete ilişkin iki tarafın yaptığı açıklamalarda Suriye’nin kuzeydoğusundaki duruma yapılan vurgular dikkati çekiyor. Bazı uzmanlar bu vurgudan yola çıkarak görüşmenin merkezinde ‘İdlib anlaşması sonrası’ atılacak adımların olduğunu uzak bir ihtimal olarak görmediklerini söylüyor. Yani bununla kastedilmek istenen şey, İdlib’deki ateşkes anlaşması da dahil şimdiye kadar atılan adımların hiçbiri ‘ABD’nin nüfuz bölgesinden’ bağımsız adımlar değil.

ABD’nin nüfuz bölgesi, özellikle de bu bölgedeki Kürt sorununun halen çözülmemesinin Moskova ve Ankara için endişe kaynağı oluşturuyor. Moskova’nın daha önce Kürtleri rejim ile yakınlaştırma turları gerçekleştirdiğine işaret eden uzmanlar, Kremlin’in bu noktada ulaştığı sonuçları paylaşmadığını belirtiyor. Nitekim Esad, Rus medyasına verdiği son mülakatta, Kürtlerle görüşmelerin sürdüğünü bildirmişti.

Uzmanlar, Irak’taki bazı üslerden çekilmeye başlayan ABD güçlerinin Suriye ve Rojava'ya transfer edilmesiyle buradaki ABD varlığının güçlenmeye başladığını ve bu durumun Moskova ve Ankara için endişe teşkil ettiğine dikkat çekiyor. Uzmanlar bu çerçevede Rusya’nın bu durumun önüne geçmek adına Kürtlerle barış anlaşması yapma ve Suriye’nin kuzeydoğusunda hem rejimin hem de Ankara’nın memnun kalacağı yeni düzenlemelere gitme konusunda Şam’a baskı uygulayabileceğini belirtiyor. Eğer bu yönde adımlar atılırsa Moskova, İdlib çatışması sonrası için gerekli düzenlemeleri yapmaya başlayacaktır.

Koronavirüs

Şoygu’nun ziyareti sırasında ele alınan bir diğer önemli dosyanın koronavirüsün yayılma hızının olduğunu söyleyen uzmanlar, Şam’ın bu konuda sunduğu verilerin Rusları endişelendirdiğini ifade ediyor. Bu endişenin kaynağı ise Suriye’de bulunan Rus askerlerin virüsten etkilenme ihtimali. Nitekim Rusya tarafından görüşmeye ilişkin yapılan açıklamada, “Şam ve Moskova arasında insani yardımların ve askeri-teknik işbirliğinin artırılması” ifadesi dikkati çekti.

Bu ifadenin iki şekilde yorumlanabileceğini kaydeden uzmanlara göre, birincisi bu, hemen bütün ziyaretlerin ardından tekrarlanan kalıp ifadeden başka bir anlam taşımıyor. İkinci yoruma göre ise, bu ifadeden kasıt Rusya’nın Suriye’ye yeni askeri ekipman ve silah göndermesidir.

İkinci yorumdan yola çıkan uzmanlar, Suriye’de koronavirüsün büyük alanlara yayılması halinde Rusya’nın Suriye’deki bazı güçlerini geri çekme seçeneğine başvuracağını ancak sahadaki dengelerin değişmemesi için ‘yeni askeri ekipman ve silah’ takviyesi düşündüğünü belirtiyor. Bazı uzmanlar ise ‘insani yardım’ adı altında Rusya Savunma Bakanlığı eliyle ve açıklamaya ‘askeri-teknik işbirliği’ ibaresini de ekleyerek Suriye’ye koronavirüsle mücadelede daha geniş kapsamlı yardım hazırlıklarının yapıldığına işaret ediyor.

Şoygu’nun Şam ziyaretinin sonuçlarını önümüzdeki günlerde daha net görme imkânı olacak. Ancak Şoygu’nun, Rusya’ya döner dönmez koronavirüs testi yaptıracak kadar riskli bir Şam ziyaretini yalnızca ‘gerginliği tırmandırmayın’ mesajı vermek için yapmayacağı da aşikâr.