IHR: İran ve Rojhılat'taki gösterilerde can kaybı 476'ya yükseldi

Norveç merkezli İran İnsan Hakları Örgütü'ne (IHR), ait internet sitesinde yayımlanan raporda, hayatını kaybeden göstericilerden 34'ünün kadın, 64'ünün ise 18 yaşından küçük olduğu belirtildi.

Ülkedeki 31 eyaletten 25’ine dair verilerin yer aldığı rapora göre, en fazla can kaybı Rojhılat kentleri ve  Sünnilerin yoğunlukta olduğu Sistan-Beluçistan eyaletinde yaşandı.

Raporda, Sistan-Beluçistan’da 130, Kürdistan’da 53, Urmiye-Mahabad 55, Kirmanşan'da 25, Tahran'da 52, Mazenderan'da 38, Gilan'da 26,  Elborz'da 23, İsfahan'da 14, Fars’da 11, Huzistan'da 11, Rezevi Horasan'da 7, Doğu Azerbaycan'da 4, Loristan, Zencan, Merkezi, Kazvin ve Hemedan'da üçer, Kohgiluye-Buyer Ahmed, Erdebil, İylam, Buşehr ve Hürmüzgan'da ikişer, Simnan ve Gülistan'da ise birer göstericinin yaşamını yitirdiği kaydedildi.

Hengaw İnsan Hakları Örgütü ise Rojhılat’ın 47 kent ve ilçelerinde süren kitlesel direniş ve ayaklanmalarda en az 122 kişinin öldüğünü ve 8 binden fazla kişinin yaralandığını duyurmuştu.

Hengaw'a göre, son gösterilerde öldürülen 122 vatandaştan 106'sı veya tüm vakaların %87'si, hükümet güçlerinin doğrudan açtığı ateş sonucu hayatını kaybetti.

İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı (HRANA) ise gösterilerin yüzüncü gününe denk gelen pazar günü yaptığı açıklamada, protestolarda çıkan olaylarda 69'u küçük olmak üzere 507 protestocu öldürüldüğünü, 66 İran güvenlik gücünün hayatını kaybettiğini duyurmuştu. Olaylar sırasında 18 bin 516 protestocu gözaltına alındığı kaydedildi.

2 kişi idam edildi

Haklarında idam kararı verilen Muhsin Şikari'nin cezası gözaltına alınmasından 75 gün sonra 8 Aralık'ta, Mecidrıza Rahneverd'in cezası ise gözaltına alınmasından 23 gün sonra 12 Aralık'ta infaz edildi.

Raporda, en az 100 kişinin idam veya hapis cezası alma ya da infaz edilme riskiyle karşı karşıya olduğu belirtilerek hali hazırda idam cezası alanların da olduğu hatırlatıldı.

İHR, İran yargı makamlarını söz konusu idamlarla ilgili şeffaf davranmamakla eleştirerek, bu suçlamayla yargılanan kişilerin, avukat seçme ve aileleriyle görüşme haklarından mahrum bırakılarak kararlarla ilgili belirsizlik oluşturmanın planlandığını öne sürdü.

Öte yandan yüzlerce kişi geçtiğimiz ay ülkenin çeşitli şehirlerinde protesto gösterileri sırasında ölenlerin 40. günü için düzenlenen törenlere katıldı.

İran Hür İşçiler Sendikası, ülkenin en önemli petrokimya tesisindeki işçilerin Pazar günü sınırlı şekilde başladıkları grevin ardından Pazartesi günü de geniş çaplı bir grev gerçekleştirdiklerini duyurdu. İşçi hakları savunucuları, grevin tesisin faaliyetlerinin durmasına neden olduğunu söylediler.

Rojhılat ve İran'daki gösteriler

Tahran'da 13 Eylül'de "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra fenalaşarak hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Kürt kadın Jina Emini'nin 16 Eylül'de yaşamını yitirmesi, ülke yönetimine karşı protestolara yol açmıştı.

IHR, 18 Aralık'ta yayımladığı raporda, Emini'nin ölümü sonrasında başlayan sokak gösterilerinde emniyet güçlerinin müdahalesi sonucu 469 protestocunun öldüğünü aktarmıştı.

İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Emir Ali Hacızade, 29 Kasım'daki konuşmasında, ülkede yaklaşık 2,5 aydır devam eden protestolarda güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu 300'den fazla kişinin hayatını kaybettiğini söylemişti. İran Güvenlik Konseyi ise 3 Aralık'ta, toplam ölü sayısının 200'ü aştığını açıklamıştı.

İranlı yetkililer öldürülen kişilerin güvenlik güçleri tarafından değil, "provokatörler" tarafından öldürüldüğünü savunuyor.

İran medyasına yansıyan haberlere göre, gösteriler sırasında 60'tan fazla güvenlik görevlisi yaşamını yitirdi.