ABD'li Büyükelçi Nancy Sodenberg: Bölge ülkeleri, Kürtler'e 'olumluluklar' üzerinden bakmayı öğrenmeliler
Amerikan basınında Kürtleri ilgi odağına alan, özellikle bağımsızlık referandumu ve devletleşme konusunu tartışan, genelde de olumlu tavır sergileyen yazılar yayınlanmaya devam ediyor. Bugün de, The Washington Post gazetesinde, bugün, Büyükelçi Nancy Soderberg imzalı "Kürt bağımsızlık referandumunu kucaklamak" başlıklı bir yazısı yayımlandı. Dün aynı gazetede Emekli Albaya ve Orta Doğu Uzmanı Norvell B. DeAtkine imzalı "Kürtler artık unutulmuş bir halk değil" başlıklı yazısı yayımlanmıştı. Nancy Soderberg, referandum ve bağımsızlığı desteklemesi, bölge ve dünya ülkelerinin istikrarı açısından Kürdistan'ın önemini vurgulaması yanında, Kürt yönetimine tavsiyeleri de var.
Büyükelçi Nancy Soderberg'in yazısı şöyle:
"25 Eylül'de yapılması planlanan referandumda, Kürtlerin önemli bir kısmı bağımsız bir devlet olma yolundaki arzularını ifade edecekler. Kürt yönetimi, Birleşik Devletler ve bölge devletlerinin bu kaçınılmaz sonuç için takınacakları tavır bölgenin istikrarı açısından hayati önemdedir.
Avrupalı güçler sorumlu
Asırlardır, Kürtlerin geleceklerini belirleme hakları inkar ediliyor. İngiliz ve Fransız sömürgeci güçler tarafından çizilen 1916 Sykes-Piquot sınırlarından bu yana, Batı bölge siyasetinde önemli rol oynadı. Şimdi Irak parçalanmaya doğru gittikçe, Kürtler bağımsızlığa yöneliyorlar. Bölge ülkeleri ve ABD bu yeni realiteyi kabul etmek ve yönetmek zorundadırlar.
ABD siyaseti, federal Irak'ı bütünlüğünün bozulmasından yana değil. Ancak, 1991'den bu yana Saddam Huseyin'in Irak'ın kuzeyinden uzak tutulmasından bu yana fiili bir Kürt devleti oluştu. Ve Şii liderliğindeki Bağdat hükümetinin Kürtlere vaatlerini yerine getirmedeki başarısızlığı Kürtleri bağımsızlık yönünde daha fazla harekete geçirdi.
Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesud Barzani, içinde bulunduğu risklerin ve de jure bağımsız Kürdistan'ı ilan etmeden önce ihtiyatlı davranma ihtiyacının farkında. Defalarca, referandumun bölgede yaratacağı endişeleri dile getirdi, ancak haklı olarak şunu iddia ediyor, demokratik ve istikrarlı bir Kürdistan bölge güvenliğine katkıda bulunacaktır.
Washington Kürtlere güvenebilir
Kürtler, Amerika'nın en iyi dostları oldu 2003 Irak işgalinden bu yana ve 2011'de başlayan Suriye iç savaşında. Kürt peşmergeler IŞİD'in Kürdistan'dan çıkarılmasına yardım etti ve Musul'un kurtarılmasında Irak silahlı güçleriyle işbirliği yaptı. ABD'nin Irak'ta güvenilir ortaklara ihtiyacı var. Washington Kürtlere güvenebilir.
Bölge ülkelere Kürtlere artık olumluluklar üzerinden bakmalı
Ayrıca bölge, Irak Kürtlerini, olumluluklar üzerinden görmeye başlamalıdırlar. Türkiye, Irak, İran ve Suriye'de 40 milyon Kürt var. Irak Kürdistanı bu ülkelerdeki istikrarı geliştiriyor ve demokrasinin sürücüsü olarak hareket ediyor. Avrupa Birliği ile Rusya'nın da bu istikrarda büyük çıkarları var.
Kürtlerin referandum ne oranda bağımsızlığa götürecekleri tam olarak bilinmiyor. Ama bir şey biliyor. Referandum, Kürtler ve uluslararası topluluk için, Irak Kürdistanı'nın Bağdat hükümetiyle daha fazla çalışamayacağı yönündeki realiteyi kabul etmeleri ve bir çağrı olacak. Herkesin yapması gereken şeyler var.
Kürdistan'ın demokratik kurumları güçlendirilmeli
Başkan Barzani, yönetimi geliştirmek için önemli adımlar atması gerekiyor. Kürdistan'ın demokratik kurumları güçlendirilmeli. Kürdistanîn gecikmiş ekonomisi, uluslararası pazarlara petrolle giremeyişi,akraba kayırmacılığı, yolsuzluk ve yönetimsel ihtiyaçları önemle ele alınmalı.
Yeni bir anayasanın hazırlanması süreci de gecikmiş durumda. Yeni bir anayasa, bireysel insan hakları, dilseli, dinsel, kadın ve azınlık hakları alanında en yüksek uluslararası standartları kucaklayabilmeli.
Ekonomi, yolsuzluk
IŞİD'le mücadele Erbil'in ekonomideki canlanışını da durdurdu. Ancak, şefaflık ve yasal çerçevelerin oluşmamış olmasının da bunda katkısı büyük. Kürtler, ticaret ve mülkiyet haklarını yöneten legal bir sistem aracılığıyla iş yapabilmek için güvenilir bir banka sistemi kurmalıdırlar. Keza, tutarlı ve şeffaf bir şekilde işleyen vergi sistemi ve ceza sistemi de.
Yolsuzluklar kanunların üstünlüğünü hiçe saymaya devam ediyor. Kürt yönetimi, yolsuzluk yapan kamu görevlilerini cezalandırmalı ve memurlar için yolsuzluk karşıtı bir yönerge hazırlamalı. Petrol gelirlerine ilişkin verilerin yayınlanması, şeffaflığın geliştirilmesi için önemli bir yöntem.
Bağdat kabul etmek zorunda
Bağdat yönetiminin de yapması gerekenler var. Tartışmalı bölgeler çerçevesinde çatışmalar önlenmeli, özellikle petrol kenti Kerkük'te. Irak Anayasasının 140. maddesine göre, Irak Kerkük'ün statüsü ile ilgili ayrı bir referandum yapmış olması gerekiyordu. Ve her iki referandumun sonuçlarını kabul etmek zorunda.
Komşu ülkeler
Iraklı Kürtlerin bağımsızlık referandumu elbette, komşu ülkelerdeki Kürt bölgelerin geleceğine dair meşru soruları da gündeme getirecektir. Ancak hiçbiri Irak Kürtleri kadar kendi kendini yönetme tecrübesine sahip değil. KBY, Türkiye, İran ve Suriye Kürtlerini büyük Kürdistan'a entegre etme yönünde bir planı olmadığı konusunda güvence vermelidir.
Referandum, Irak Kürtleri'nin atağa geçmesi için bir fırsat olacaktır. Bağdat ve uluslararası topluluk, Kürtlerin bölge istikrarına katkısını kabul etmek -ve kendi geleceklerini belirlemelerine fırsat tanımak- zorundalar. Demokratik, müreffeh ve istikrarlı bir Irak Kürdistanı -ister Irak'tan bağımsız ister ismen onun bir parçası olsun- Kürtlerin, Irak'ın, bölgenin ve uluslararası topluluğun çıkarlarını ileriye taşıyacaktır.
* Büyükelçi Nacy Soderberg, Beyaz Saray'a Ulusal Güvenlik Danışmanı, Birleşmiş Milletler Büyükelçisi ve 2015 Görev Kuvveti Raporu, "Irak Kürdistanı'nda Devlet İnşası" yöneticisi olarak hizmet etti. Şimdilerde, Soderberg Global Çözümler'in başkanı ve CEO'su, North Florida Universitesinde Kamu Hizmetleri Liderlik Programının yöneticisi.
