‘Büyük Vatanseverlik Savaşı’na katılan Sovyet Kürtleri
Eski Sovyet arşivlerinde yayınlanan bir görüntüde, Kürtlerin de II. Dünya Savaşı’nda Sovyet ordusunda yer alan diğer milletlerle birlikte “Büyük Vatanseverlik Savaşı”na katıldığından bahsediyor.
Sovyetler Birliği’nin II. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası karşısındaki zaferi, her yıl 9 Mayıs’ta “Zafer Günü” olarak kutlanıyor.
Ruslar, 22 Haziran 1941 ile 9 Mayıs 1945 tarihleri arasında gerçekleşen ve Nazi Almanyası ile diğer Mihver Devletleri ülkelerine karşı anavatan topraklarını savundukları savaşa “Büyük Vatanseverlik Savaşı” ismini verir.
Savaşa katılan eski Sovyet halkları da bu günü kutlar ve savaşta hayatını kaybeden kendi milletinden “kahramanları” anar.
Sovyet generali Mareşal Ivan Bagramyan, hatırlarında Kürtlerin de aktif bir şekilde Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında cephede veya cephe arkasında önemli katılım sağladığını belirtir.
Bagramyan, “"Büyük Anayurt Savaşı sayesinde, tarihte ilk kez ulusal özgürlük ve mutluluğa eriştikleri ülkeleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalınca, Kürtler de diğer kardeş halklar gibi ateşli Sovyet yurtseverleri olarak kendilerini gösterdiler. Cephede birlikte savaşma sonrası elde edebildiğim Kürtler, bütün Sovyet savaşçıları gibi kendi askerî görevlerini namusluca, onurla yerine getirdiler" der.
Bu süreç aynı zamanda Soviyet Kürtlerinin 1936-1944 yılları arasında Josef Stalin tarafından uyguladığı zulüm ve sürgüne maruz kaldığı yıllardır.
Sovyet arşivlerinde çıkan ve Kürtçe’ye çevirilen videoda, Kürt savaşçıların “Büyük Vatanseverlik Savaşı”nda ön cephede yer aldıkları, Moskova, Leningrad, Stalingrad, Kafkasya cephesi ve Kırım’ın kurtarılmasında, hatta Ukrayna, Belerus ve Baltık cephelerinde de yer aldıklarını anlatılır.
Yine birçok Kürt savaşçının Belgrad, Varşova, Budapeşte, Viyana gibi Avrupa şehirlerinin Nazilerden kurtarılması ve Doğu Prussya Zaferi’ne katıldığı, Order nerhrinin geçilmesi ve Berlin’e ulaşılmasında “korkusuzca” şavaştığı belirtilir.
Yine Kürt savaşçıların Japon Kwantung ordusuna karşı savaşta Sovyet ordusunda yer aldığı, Kürt yiğitlerin Ukrayna ve Fransa’da halkın intikamcıları içerisinde rol üstlendiği ifade edilir.
Tüm bu savaşta yer alan Kürt erler Ermenice, Azerice, Türkmence soy isimler kullandıkları için bir çoğunun isminleri bilinmez.
Kürt tarihçi ve aydın Xemo Çetoyev’in emsalsiz çalışması sayesinde dünyanın en kanlı savaşlarından biri olan II. Dünya Savaşı’na Sovyet cephesinde katılan birçok Kürt savaşçının ismi bilinir.
Sovyet Kürtlerinden Siyabendov Semend Aliyeviç’e Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı verildi. Ancak Destalinizasyon sürecinin başlamasıyla birlikte 1956 yılından sonra göç ettirilen Kürtler eski topraklarına dönmeye başladı.
II. Dünya Savaşı’na katıldığı bilinen bazı Sovyet Kürtlerinin ismi şu şekildedir:
Verdiyev Ewez Heşimogli, Memmedov Hemze Cebrayilogli, Siyabendov Semend Aliyeviç, Mustafayev Bekir Dursunoviç, Nebiyev Şemil Xidiroviç, Kalaşyan Mecid Aliyeviç, Rizgiyev Cindo, Abbasov Letif Balaceyeviç, Abdullayev Musa Aliyeviç, Abdullayev Oruc Hesenoviç, Abuşov Abuş Idadoviç, Avdalyan Başdi Şemoyeviç, Avdoyan Sifuk Şaveşoviç, Avdoyev Eli Mistoyeviç, Avdoyev Nabri Rutoyeviç, Acoyev Celil Şakiroviç, Azmanov Ubeyt Amaroviç, Aliyev Adil Receboviç, Aliyev Aydin Siloyeviç, Aliyev Husen Kerimoviç, Aloyan Mixayil Cindiyeviç, Esadov Alaş Kumayeviç, Esedyan Kerem Keleşoviç, Ehmedov Penah Nagiyeviç, Ehmedov Feremez Suleymanoviç, Ehmedov Suleyman Tehmezogli, Ehmedov Hesen Tehmezogli, Axoyan Seydo Dadayeviç, Bayramov Zaman Abdullayeviç, Bakoyev Usik Bakoyeviç, Bekroyev Teymuraz Mamoyeviç, Baloyev Teymur Abbasogli
Cevoyan Wezir Asoyeviç, Hesenov Memed Muradxanoviç, Hesenyan Xudada Kalaşoviç, Daloyan Casim Ataroviç, Ceferov Salah Bakiroviç, Ceferov Sehet Quliyeviç, Cindi Simoyê Sivuk, Kaloyan Ehmed Ismailoviç, Kasoyan Seid Egitoviç, Koçoyan Çaço Temoyeviç, Qulamov Eli Zamanoviç, Nadirov Iso Şamoyeviç, Qafarov Remezan Makaroviç, Keleşov Temo Mixayiloviç, Keleşyan M. A., Biroyev Keleş Kerimoviç, Kaluyan Fyodor Xatoyeviç, Memedov Kazim Bagiroviç, Memedov Eli Ebdurehmanoviç, Mehmudov Ereb Eliyeviç, Mehmudov Yusuf Eliyeviç, Muratov Xaçik Şaboyeviç, Nebiyev Kemal Xidiroviç, Newrozov Ibrahim Ehmedoviç, Osmanov Sebri Matoyeviç, Ozmanyan Nemo Atamoviç, Paracov I.M., Rusoyan Efo Xudoyeviç, Sadoyan Celil Xanoyeviç.
Suleymanov Muraz Mirzoyeviç, Sultanov Darab Cabaroviç, Temoyev Pristav Quliyeviç, Selmoyan Germir Sayadoviç, Sloyan Sivik Aliyeviç, Siloyan Cimo Asoyeviç, Suloyev Amar Usiboviç, Tamirov Ceko Şaveşoviç, Temoyev Efo Cevoyeviç, Teymurov Çamir Yusupoviç – miralay, Teymurov Hiso, Seferov Eli Kurimoviç, Usoyev Seidê Eslan, Usibyan Dewrêşê Serdar, Ferecov Bextiyar Xanlaroviç, Ferecov Ibrahim Memedoviç, Faroyan Quli Koçoyeviç, Xşdoyan Ordi Xardiyeviç, Xudoyan Muraz Mardoyeviç, Xudoyan Selim Abasoviç, Xumoyan Celil Mistoyeviç, Şemilzade Gurşad Şamileviç, Çeroyev I.Ş., Şeroyev Ehmed Ibrahimoviç, Şirinov Ibrahim Ibdullayeviç, Şavêşyan Emê Seyadoviç, Çetoyev Timur Magoyeviç, Çaloyan D.A., Çaloyev Efo Makaroviç, Yaratov Mixayil Kasoyeviç.
