Evliya Çelebi'nin 'Seyahatname' çevirisinde 'Kürdistan' sansürü

Yapı Kredi Yayınları, 17. yüzyılda Evliyâ Çelebi tarafından kaleme alınan 10 ciltlik Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi'nde yer alan 'Kürdistan' kelimesini sansürledi.

Gazete Duvar'ın haberine göre, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin ilk sekiz cildi 1896-1928 yılları arasında Arap harfleriyle, son iki cildi ise 1935-38 arasında Latin kökenli yeni harflerle basıldı. Prof. Dr. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı tarafından Yapı Kredi Yayınları için hazırlanan ve ilk baskısı 2006 yılında yapılan kitabın orijinal metninde yer alan 'Kürdistan' kelimesi 4 yerde sansürlenerek 'Kürt diyarı' olarak okura sunuldu.

Evliyâ Çelebi'nin kendi söyleyişiyle 51 yıl ara vermeksizin Orta Avrupa ve Balkanlar'dan Kırım ve Kafkasya'ya, Anadolu'dan Mısır ve Arabistan'a kadar uzanan toprakları dolaşarak hazırladığı ve 10 cilt olarak Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan kitaptaki sansür okurların tepki göstermesine neden oldu.

Yapı Kredi Yayınları'ndan, 'Kürdistan' kelimesinin sansürlendiği yönündeki tartışmalarla ilişkin açıklama geldi.

"Kitabı günümüz Türkçesine aktaranlar bu ifadeleri daha uygun bulmuşlardır. Kaldı ki yine aynı yayının 280. sayfasında Kürdistan ifadesi kullanılmıştır" denilen açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

"Yayınevimiz tarafından Mayıs 2010 tarihinde basılan Sayın Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı'nın (1963-2009) hazırladığı Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 4. Kitap (Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van) kitabının 1. cildinde “Kürdistan" kelimesinin sansürlendiğine dair kamuoyunda devam eden tartışmayı üzülerek izlemekteyiz.

"Sansür olmadığı apaçık"

"Tartışmalara konu olan 4. cildin orijinal transkripsiyonu ise yine aynı isimler tarafından hazırlanıp Mart 2000 tarihinde yayımlanmıştır. Bu yayında 'Kürdistan' kelimesinin 126 kez kullanıldığını belirtmek isteriz. Tartışmalarla gündeme gelen Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi ise yukarıda belirtilen orijinal transkripsiyonun günümüz Türkçesine bir aktarımıdır. Açıklamak isteriz ki Kürdistan'daki Kürt kelimesinden sonra gelen 'istan, -sitan' eki birleştiği kelimeye 'yeri, diyarı' anlamını verir. Gülistan: Güllük, gül yeri; Kürdistan: Kürtlerin yaşadığı yer gibi. Kitabı günümüz Türkçesine aktaranlar bu ifadeleri daha uygun bulmuşlardır. Kaldı ki yine aynı yayının 280. sayfasında Kürdistan ifadesi kullanılmıştır. Seyahatnâme'nin diğer ciltlerinde de çevirmenler uyarlamaya uygun gördükleri yerlerde o günün şartlarında idari ve coğrafi bir kelime olarak geçen 'Kürdistan' ifadesini kullanmışlardır. Ayrıca sansürlü olarak nitelendirilen 4. ciltten sonra yayımlanan 5. cildin ilk sayfasında: 'Cennet yurdu Bağdad'dan Hille çölleriyle Musul diyarına, oradan Kürdistan kalelerini, mamur şehirleri, nehirleri ve diğer ibretlikleri gezip dolaşarak Van diyarına gittiğimiz köy, kasaba ve menzilleri bildirir vesselâm' cümlesi niyetin sanıldığı gibi sansür olmadığının apaçık kanıtıdır.

"Yayınevimiz ve eseri Türkçeye uyarlayanların, Kürdistan kelimesini sansürlemek gibi bir niyetleri olmadığı gibi Seyahatnâme'yi yıllarca süren titiz bir çalışmayla yayına hazırlamış ve okurla buluşturmuşlardır. Değerli bilim insanlarının yoğun emekleriyle ortaya çıkan ve yayıncısı olmaktan gurur duyduğumuz bu çalışma, bu tartışmalarla değerinden ve öneminden bir şey kaybetmeyecektir."