Sudan’da bir Kürt kahraman: DİGNA

dünya’da savaş taktikleri ders olarak okutulan ingiliz-mısır kuvvetlerine karşı pek çok zafer kazanan ve Wiston Churchill’in “Kutlanan Ölümsüz Digna” olarak tanımladığı Kürt kahramanın yaşamını konu aldı

İşte o yazının tamamı : Babası Kürt bir tüccar annesi ise doğu afrikanın göçebe olarak yaşayan Hedendova kabilesinden olan Osman Digna 1840 yılında Sudan’ın Suakin Bölgesinde doğdu bulunduğu bölgede Osman Ali olarak biliniyordu Digna İsmi ise sakalları nedeniyle ( ‘Sakallı’ Dink’ten ‘Sakal) verilmişti. Osman İskenderiye’de Köle ticareti ile uğraşıyordu. Mısır Hükümeti köle ticareti ile ilgili ciddi önlemler almaya başlamıştı ve kendisi işini bırakması için zorlanıyordu .Bu neden ile tutuklanmış bir süre Mısır’da Hapis yatmıştır. Ayaklanma Hapisten çıktıktan sonra 1882′ yılında Arabi Paşa Ayaklanmasına katılmış. Ve yine aynı yıl iskenderiye topa tutulmuş. (13 Eylül 1882) Kebir muharebesin’deki başarısızlık sonucunda Mısır Britanya’nın İşgaline girmiş Digna ise kaçarak Sudan’a Yerleşmiştir. Sudan o dönemde Mısıra bağlıydı. Digne o dönem Sudan’da genç yaşta etrafına yüzlerce mürit toplayan daha sonra kendisini ‘Mehdi’ ilan edecek olan. Muhammed ibnü’s Seyyid Abdullahın Tarikatına girer. Sudan’da yönetici sınıf ile halk kültürel açıdan birbirleriyle çok farklıydılar. Yönetimden çıkar sağlayan kabileler dışında hiçbir kimse yönetimden memnun değil ağır vergiler altında ise eziliyordu. Aynı zamanda yönetimde hristiyanların sayısının artmasına ve içki düşkünlüklerine tepki gösteriyordu. Bu kaos ortamını iyi değerlendiren Muhammed Ahmed Sudan’daki Kabileleri tek bir hareket içinde birleştirmeyi başarmıştı. Mısır Hidivinin İslam’dan ayrıldığını kukla olduğunu doğal olarak müslümanları yönetemeyeceği görüşüne varmış ve savaşın farz olduğunu belirtmiştir. Kendisini Mehdi ilan etmesi ile birlikte silahlanan destekçileri ile büyük zaferler kazanmış ve 26 Ocak 1885 yılında hortumu ele geçirmiştir. Komutan Digna Osman Digna Mehdi tarafında Suakin çevresinde bir askeri birliğin komutanı olarak atanmış ardından bölgede yaşayan Buceler arasında ayaklanmayı yaymakla görevlendirildi. Yıllardır dostça ticari ilişkiler içinde olduğu, dillerini ve yaşam tarzlarını yakından tanıdığı bölge halkının desteğini kolayca kazandı. İlk başarısı ise Sinkatta bir türk kalesini ele geçirme girişimi idi. İlk saldırıda kayıp vererek çekilmiş daha sonra kaleyi kuşatma altına alıp teslim olmaya zorlamıştır. 1884’teTokar yakınlarında Valentine Baker komutasındaki Büyük bir Mısır kuvvetine arka arkaya darbeler indirdi. Birkaç ay sonra da bölgenin başlıca kenti olan Tokar’ı ele geçirdi. Çok geçmeden Mehdi’nin Sudanın Doğusun’daki İşlerini yürüttü. Artık Mehdistler büyük bir güç sahibi olmuştu lakin Muhammed Ahmed’in yönetimi uzun sürmedi 1885′ yıllın gücünün doruğundayken 41 Yaşında yakalandığı hastalıktan vefat etmiştir. Yerine tayin ettiği halifelerinden Abdullah geçmiştir. Abdullahın geçmesiyle Digna Etiyopya’ya Birlikleriyle Mehdist Ayaklanmayı yönetmek üzere gönderildi. Kufit Savaşı Etiyopya’nın yöneticisi Ras Alula’ydı Etiyopya’da kimi yerel aşiretler alula’ya muhalefet ediyordu Alula Digna’nın geldiğini haber almış olacak ki büyük bir ordu hazırlamıştı. Daha sonra Alula Osman Kuvvetlerini karşılamaya gitmek için harekete geçti. Alula Ordusuyla Beraber Mehdistlerin kontrolündeki Eritre şehri olan Keren girdi. Burda 10 gün kadar dinlendikten sonra kufit’e doğru hareket etti. 4 gün Sonra Osman ve Ras’ın orduları karşı karşıya geldi. Savaş sonucunda Alula Ordusu önemli komutanlarından Balatta Gebru ve Hagos ile birlikte önemli kayıplar yaşadı Savaşta Alula’da Yara Almasına rağmen ordusu muzaffer oldu. Digna savaşı kaybetti. Digna Sudan’a döndükten sonra Mehdi Adına doğu sınırlarını korumaya devam etti. 1891 yılına kadar osman Mısırlıları çoğu kez yenip savuşturmuştu 1891 yıllında Mısır-İngiliz Ordusu büyük bir kuvvetle Digna’nın üzerine yürüdü Mehdi birliklerinin yardıma gelmemesi ile birlikte kısa direnmeden sonra Mısır-İngiliz Orduları Tokar bölgesini ele geçirdi. Osman ve yanındaki birlikleri dağlara çekilmek zorunda kaldı.1899 yılına kadar dağlarda Mehdi’nin bir komutanı olarak çarpıştı. 1899 yılında Abdullahın ölümü ve yenilgisiyle sonuçlanan savaşlarda pek bir etkisi olmadı. Mısır kuvvetleriyle girdiği son savaşı olan Ümmü Diwaykarat savaşında yaralı ama direnmeye çalışan tek liderdi. Daha sonra yaralı ordudan kaçıp Hicaza güvenli bir şekilde ulaşmaya çalıştıysada. 19 Ocak 1900 yıllında Hey tokar yakınlarında yakalandı. Digna’nın yakalanmasını haber veren afiş. Bu Büyük kahraman nice büyük zeferler, savaşlardan sonra düşmana esir olmuştu. Mahkemede Digna ile Hakim Arasında geçen Sohbet Hakim’in ‘Sen Kimsin?’ Sorusu üzerine bu tarihi cevabı verir; “Ben Diyarbekir’li Kürt Osmanım.” Ölümü Sekiz yıl hapiste yattıktan sonra çıktığı zaman 1926 yıllına ölümüne kadar Mısır’da yaşadı bugün türbesi doğduğu yer Suakin’de bulunuyor.