Fehim Taştekin: Irak'ta Kürtler sıfırlanabilir mi?

Gazete Duvar'da "Irak silbaştan: Kürtler sıfırlanır mı?" başlıklı bir yazı kaleme alan Ortadoğu gelişmelerini yakından takip eden deneyimli gazeteci Fehim Taştekin, Kürtlerin yeni anayasa düzenlemeleri konusundaki endişelerine ve avantajlarına dikkat çekti.

Fehim Taştekin, yazısında Kürtler ile ilgili bölümde şu görüşlere yer veriyor:

Irak'ta hangi yasanın esas alınacağına her an namlunun ucuna düşen ‘anayasa mahkemesi’ karar verecek. Olağanüstü mekanizmaların devreye sokulması mümkün ve bu da Kürtler için endişe kaynağı. Yine de mesele eninde sonunda Kürdistan’ı Irak içinde tutmak mı yoksa hepten kaybetmek mi noktasına gelecek. 

Göstericiler mevcut siyasi partilerin anayasa değişikliğini yapamayacağını belirtip reform komitesini reddediyor. Onlara göre komite olayları yatıştırmaya ve iktidarı muhafaza etmeye dönük bir manevra. İstedikleri bağımsız adayların önünü açacak şekilde seçim kanununda değişiklik yapılması, BM gözetiminde sandığa gidilmesi ve anayasanın yeni meclis tarafından değiştirilmesi. Anayasa değişikliği ile ilgili başka bir kavga kopuyor. Fetih Koalisyonu ‘yönetme zaafiyeti’ gösteren parlamenter sistem yerine başkanlık sistemine geçilmesini istiyor. Talep muhtemelen İran’dan geliyor.

Kürtler ise olası bir değişiklikle 2005 Anayasası ile kazandıkları özerklik statüsünün aşındırılmasından korkuyor. Bu yüzden, “Sorun anayasanın kendisi değil anayasanın uygulanmaması” diyorlar. Sünniler de eğer değişiklik olacaksa kendilerine meclis başkanlığını da garanti eden kota sisteminin korunması konusunda hassasiyet gösteriyor. Aksi halde Sünnilerin çoğunluğu değişikliğe karşı.

Kürdistan Yönetimi, Irak siyasetinin geri kalanı tarafında ‘petrolü çalan’, ‘sınır kapılarını kontrol ederek kendi bütçesini oluşturan’, ‘bağımsız devlet gibi uluslararası şirketlerle petrol anlaşmaları imzalayan’ ve özerklik hakları gözden geçirilmesi gereken bir yapı. Anayasaya el atıldığında Kürdistan’ın özerkliğini budamaya dönük müdahaleler gelebilir. 140’ıncı maddenin kaldırılması ya da bölgede çıkan petrolün günlük 250 bin varilinin merkeze aktarılmasına karşın federal bütçeden yüzde 17 pay ayrılmasına dönük mekanizmanın değiştirilmesi olası müdahale konuları.

Türkmenler ve Araplar Kerkük’ün nüfus sayımı ve referandumla statüsünün belirlenmesini öngören 140’ıncı maddenin ilga edilmesini istiyor.

Kürtler anayasa değişikliği özerkliğe halel getirir diye endişelense de ellerindeki iki kart önemli:

• Birincisi son hükümet oluşumunda görüldüğü üzere Kürtler hâlâ Bağdat’ta siyasetin ‘kurucu’ ya da ‘bozucu’ faktörü. Yani Kürtler olmadan kimse hükümet kuramıyor. 2017’de bağımsızlık referandumunu boğan bütün taraflar başbakanlık koltuğunu garantilemek için Kürtleri kazanmanın derdine düşmüştü.
• İkincisi 142’nci maddeye göre anayasa değişikliğinin önlenmesi üç vilayetten gelecek hayır oyuna bağlı. Kürdistan da üç vilayetten oluşuyor: Erbil, Dohuk ve Süleymaniye.

Ancak bazı hukukçulara göre 126’ıncı madde işletilirse anayasa değişikliği için referandumda basit çoğunluk yeterli. Hangi yasanın esas alınacağına her an namlunun ucuna düşen ‘anayasa mahkemesi’ karar verecek. Olağanüstü mekanizmaların devreye sokulması mümkün ve bu da Kürtler için endişe kaynağı. Yine de mesele eninde sonunda Kürdistan’ı Irak içinde tutmak mı yoksa hepten kaybetmek mi noktasına gelecek. Taraflar kararını neyi kazanacaklarına değil neyi kaybedeceklerine bakarak vermek durumunda kalacak.

Yazının tamamını buradan okuyabilirsiniz.